Liga Narodów wobec aktów agresji (1919–1939)

Abstract

Artykuł charakteryzuje działania Ligi Narodów (LN) wobec państw-agresorów. System bezpieczeństwa zbiorowego określony w Pakcie LN, powołanej z inicjatywy prezydenta USA Thomasa Woodrowa Wilsona, okazał się nieskuteczny w zderzeniu z realiami międzynarodowymi. Indolencja LN (bez członkostwa USA) w rozwiązywaniu konfliktów międzypaństwowych i utrzymaniu międzynarodowego bezpieczeństwa, uwidoczniona w latach trzydziestych minionego stulecia, wynikała w znacznej mierze z ogólnikowości artykułów tworzącego ją paktu. Istotną słabością Paktu LN był brak definicji agresora i systemu automatycznej pomocy ofierze napaści, co istotnie utrudniało stosowne działania Rady LN. W pierwszej połowie lat trzydziestych Rada LN wysyłała międzynarodowe komisje do skonfliktowanych państw (agresja Japonii w Chinach, konflikty Boliwii z Paragwajem i Kolumbii z Peru), aby na miejscu zapoznawały się z sytuacją, stwierdzały zaistnienie aktu agresji i przygotowywały raport dający podstawę do dalszych akcji. W następnych latach takich misji nawet nie zamierzono wysyłać. O zażegnaniu sporu decydowało wąskie grono mocarstw, niekiedy poza LN i bez wnoszenia sprawy na forum instytucji genewskiej. Od początku lat trzydziestych LN systematycznie traciła znaczenie w stosunkach międzynarodowych, okazując bezradność wobec agresji Japonii w Chinach i podboju Etiopii przez Włochy. Nie była w stanie ani powstrzymać aktów agresji, ani spowodować powrotu do stanu przed napaścią. Francja i Wielka Brytania, które odgrywały decydującą rolę w LN, prowadziły politykę ustępstw i ugody wobec agresorów – Japonii, Włoch, Trzeciej Rzeszy i Związku Sowieckiego. W końcu lat trzydziestych LN stała się bardziej obserwatorem aniżeli uczestnikiem dramatycznych wydarzeń prowadzących do wybuchu II wojny światowej.

Keywords

• stosunki międzynarodowe
• liga narodów
• pakt ligi narodów
• bezpieczeństwo zbiorowe
• akt agresji