AŞIRI/ÇOK ZAYIF HADİS: TARİHSEL BİR KAVRAM ANALİZİ

Abstract

Zayıf hadis, sahih ve hasen hadis şartlarını taşımayan rivayetlerdir.Zayıf hadislerin zayıfl ık dereceleri birbirinden farklıdır. Hadis usulünegöre, bazı zayıfhadislerbaşka rivayetlerle desteklendiğinde hasen derecesine çıkabilirken, bazı zayıfhadisler bu takviyeye uygun değildir. Bu şekilde yükselmeye uygun olmayan vemütâbi veya şâhidleri bulunsa da içinde bulundukları zayıfl ıktan kurtulamayanhadislere “çok/aşırı zayıf hadis” denilebilir. Hadisıstılahlarının çoğunda olduğu gibi rivayetlerin zayıfl ığının derecesine dairifadeler ile “çok/aşırı zayıf hadis” kavramı da belli sebepler doğrultusunda vetedrîcen ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada, “çok/aşırı zayıf hadis” tabirininortaya çıkış serüveni üzerinde durulmuş, hadis usûlüne göre hangi rivayetlerinçok zayıf kabuledildiğineve çok zayıf hadislerin tespit yöntemlerine değinilmiştir. Rivayetlerin zayıfl ıklarınındereceleri ile bağlantılı düşünülebilecek kullanımların hadis usulüne daireserlerde farklı tabirlerle de olsa ilk olarak hicri VII. yüzyılda görüldüğü;rivayetlerin çok/aşırı zayıfl ığına dair ıstılahın ise hicri VIII. yüzyılda zayıfhadislerle amel şartlarına dair tartışmalarla birlikte yaygınlık kazandığı tespitedilmiştir.