Van İlahiyat Dergisi (Jun 2024)
Bir Kıraat Âlimi Olarak Ahmed b. Muhammed Ed-Dimyâtî: Hayatı, İlmî Kişiliği ve Eserleri
Abstract
Hz. Peygamber’in farklı okumalara müsaade etmesiyle başlayan kıraat farklılıklarının ilmî bir disiplin olarak teşekkül ve tekâmülünde köşe taşı olmuş birçok âlimden ve eserden bahsetmek mümkündür. Bu âlimlerden biri olan Ahmed b. Muhammed ed-Dimyâtî (ö. 1117/1705), başta kıraat ilmi olmak üzere muhtelif alanlarda maharet kesbeden çok yönlü bir şahsiyettir. Şöhretini daha çok kıraat alanının en bilinen eserlerinden biri olan İthâfu fuzalâi’l-beşer adlı kitabı ile elde etmiştir. Kıraat ilmine yönelik olarak kaleme aldığı eser ve bu alana dair etkileri sebebiyle müellif hakkında yapılacak çalışma önem arz etmektedir. Özellikle müellifin Mısır ve Osmanlı dönemi kıraat öğretimine etkide bulunması, bu yönde yapılacak çalışmayı daha da anlamlı kılmaktadır. Nitekim ülkemizde Osmanlı döneminden itibaren kıraat ilminde tarîk ve meslek olarak ifade edilen ekollerin metodik farklılıklarını öğrenmede önemli referans kaynaklarından biri İthâfu fuzalâi’l-beşer adlı eserdir. Bu itibarla çalışmada Dimyâtî’nin ve eserlerinin kısaca tanıtılması ve bu büyük kıraat âlimi hakkında yapılacak ilmî araştırmalara mütevazı bir katkı sunulması hedeflenmektedir. Makalede, ülkemizde DİA maddesi dışında hakkında akademik bir çalışma bulunmayan Dimyâtî’nin hayatına, ilmî kişiliğine, eserlerine ve kıraat ilmindeki yerine yönelik bir değerlendirmede bulunulmaya çalışılacaktır. Dimyâtî; şerh, hâşiye ve ta‘likât tarzı teliflerin revaçta olduğu bir dönemde yaşamış ve dönemin hâkim anlayışından belli oranlarda etkilenmiştir. Zira farklı ilim dallarına ait eserlere yazdığı şerh ve hâşiyeler, dönemin ilmî anlayışından önemli oranda etkilendiğini göstermektedir. Müellifin özellikle kıraat ilmine ilişkin kaleme aldığı İthâfu fuzalâi’l-beşer adlı eseri ise bugün dahi başucu kaynağı olarak değer görmeye devam etmektedir. On dört kıraat literatürünün meşhur eserlerinden biri olan İthâf, kıraat öğretiminde “Aşere-Takrib-Tayyibe” şeklinde isimlendirilen sürecin özellikle “Takrib” safhasının temel kaynaklarındandır.
Keywords
