Mukaddime (Nov 2022)
Cemil Meriç'in Düşüncesinde İdeoloji Kavramı: Georg Wilhelm Friedrich Hegel Perspektifinden Bir Okuma
Abstract
İdeoloji kavramı ilk kez 1796 yılında Antoine Destutt de Tracy tarafından kullanılmıştır. Bu kavram ilk kullanıldığında düşüncelerin bilimi olarak tanımlanmıştır. Fransa’daki Aydınlanma ile birlikte görünür hale gelen ideoloji kavramı, düşüncenin evrensel bilgiye göre tanzim edilmesi anlamını içermiştir. Evrensel bilgi bağlamında ideoloji, geçmişe dönmeme ve köklerden kopma biçiminde zuhur etmiştir. Bahsi edilen biçimde beliren bir ideoloji tanımına karşı zaman ve mekân içerisinde yaşayan özne tarafından üretilmiş tarihsel bir ideoloji düşüncesi belirmiştir. Sözü edilen düşüncenin önde gelen savunucularından biri Georg Wilhelm Friedrich Hegel olmuştur. Geçmiş zamandaki düşünce köklerini muhtevasında barındırmayan ideoloji lafzına Türkiye’de karşı çıkan en önemli isim Cemil Meriç olmuştur. Bu çalışma kapsamında Cemil Meriç’in düşüncesindeki ideoloji kavramı, Georg Wilhelm Friedrich Hegel’in ideoloji kavramına bakışı ile bağlantılı biçimde okunacaktır. Çalışma kapsamında Meriç ve Hegel’in ideolojiye bakışı arasındaki bağlantı, düşünce ve bilme kavramları üzerinden kurulacaktır. Geçmişteki düşünce köklerinden kopukluk biçiminde neşet eden ideoloji kavramını zaman ve mekân ile tamamlama çabaları düşünce ve bilme kavramının karşılığı olarak yorumlanacaktır. Bu açıdan gerek Meriç’in gerekse Hegel’in ideoloji kavramını hem şimdiki zaman hem geçmiş zaman hem de burasını içeren düşünce kodu ile telif etme niyetinde oldukları ileri sürülecektir. Söz konusu tercih ile evrensel bilgiye göre sûdur eden ideoloji kavramını tarihselleştirmeyi amaçladıkları iddia edilecektir. Her iki düşünürün tarihselleştirmeden anladıkları şeyin içselleştirme, organikleştirme bir diğer ifadeyle kendinin kılma olduğu beyan edilecektir.
Keywords
