منظر (Dec 2024)
بررسی رابطة متقابل خدمات اکوسیستم و عدالت محیطی- اجتماعی در تبیین چارچوب راهبردی توسعة پایدار جزیرة قشم
Abstract
مطالبة تغییر شرایط نامطلوب در وضعیتی که امکانات طبیعی، استعدادهای فرهنگی و ظرفیت‌های اجتماعی برای تحول فراهم هستند، لزوم دقت در انتخاب مسیر را نه‌تنها برای پیشرفت که برای دوام و تعادل وضعیت رشدیافتة مطلوب، دوچندان می‌کند. وضعیت جزیرة قشم و اقمار آن به‌عنوان یکی از غنی‌ترین سکونتگاه‌های سرزمین ایران با بهره‌مندی از زیست‌بوم منحصربه‌فرد، دسترسی به آب‌های آزاد و سبقة بلند فرهنگی- تمدنی، در شرایطی نه‌چندان مطلوب و مطالبة توسعة همه‌جانبه است. غنای بالای این زیست‌بوم طبیعی- تاریخی، لزوم تدوین چارچوب توسعة پایدار راهبردی منحصربه‌فرد این جزیره را مؤکد می‌سازد، به‌نحوی که ضمن دستیابی به توسعة اقتصادی و حفظ ظرفیت‌های زیست‌محیطی منطقه، برابری دسترسی به منابع، اطلاعات و فرایندها نیز محقق شود تا در نتیجه، فرایند توسعه به بستری برای رشد و پیشرفت برای همة گروه‌های اجتماعی، سنی، جنسیتی و نژادی بدل شود. هدف این پژوهش، تبیین ارتباط میان ایدة برخورداری از خدمات اکوسیستم جزیرة قشم و دستیابی به عدالت محیطی در وجوه متفاوت به‌منظور کشف حدود لازم‌الرعایه در ترسیم چارچوب مدل توسعة پایدار و مطلوب برای جزیرة قشم و اقمار آن به‌مثابه یک سیستم یکپارچة اجتماعی- اکولوژیک است. این پژوهش، کیفی و به‌گونه‌ای ترکیبی، شیوة مطالعة موردی را برای تحلیل توسعة ادبیات جهانی این موضوع برگزیده و به نمونة مطالعه‌شده تعمیم داده است و با تبیین ادبیات توسعة پایدار، مشخص شد که به‌رسمیت‌شناختن رابطة انسان و محیط به‌عنوان نظام طبیعی و سیستمی غیرقابل تفکیک (خدمات اکوسیستم) و ایجاد عدالت محیطی، شرط پایداری این فرایند در اقلیم جزیرة قشم است و توجه توأمان به رشد اقتصادی، حفاظت زیست‌محیطی و توسعة اجتماعی، مطلوب این فرایند است. براین مبنا، در طرح‌اندازی مدل مطلوب و یکة توسعة پایدار قشم و اقمار آن، باید به مفاهیم و روندهای تحقق عدالت توزیعی، عدالت شناختی و عدالت فرایندی ازطریق به‌رسمیت‌شناختن نقش بازیگران مختلف، توانایی‌ها و ارزش‌های آنان در کنار به‌رسمیت‌شناختن نقش میانجی‌های این فرایند، همچون حاکمیت و تلاش برای ایجاد فرصت‌های یادگیری برای کاهش نابرابری‌ها و تغییر موقعیت‌های ناعادلانه به‌جای ایده‌آل‌گرایی صرف، توجه داشت.
Keywords
