Tarihsel Eleştiri Yöntemlerinin İslami Rivayetlere Uygulanma İmkânına Dair Bazı Mülâhazalar

Abstract

Tarihsel eleştiri yöntemleri, metinleri menşei, yazılış zamanı, yazılış mekânı ve kaynaklarını dikkate alarak değerlendirmeyi ve eleştirel bir biçimde an-lamayı amaçlayan yöntemler manzumesidir. Yunan-Roma ve Yahudi-Hıristiyan geleneklerin tesiri altındaki Batı geleneği içerisinden neşet eden tarihsel eleştiri yöntemleri, yorumcu ile araya giren zamansal ve mekânsal farklılık sebebiyle metinlere tarihsel perspektiften bakmayı önerir. Birçok olay ve sürecin neticesinde ortaya çıkmış olan ve zaman içinde değişikliklere uğrayan bu yöntemler, en yoğun ve en sistematik şekilde Kitab-ı Mukaddes metinleri üzerinde uygulanmıştır. Zamanla tarihsel eleştiri yöntemleri farklı dinlerin ve kültürlerin önemli metinleri üzerinde de denenmeye başlanmıştır. Bu uygulama denemeleri kimileri açısından çok değerli sonuçlara ulaştırabilecek özellikte iken kimilerine göre ise bu yöntemlerin yabancı din ve kül-türlerin metinlerine uygulanması asla düşünülemez. Bu çalışmada kaynak, form, redaksiyon ve gelenek/rivayet tenkidi gibi farklı türleri olan tarihsel eleştiri yöntemlerinin felsefî temelleri, temel özellikleri, ön kabulleri ve metinlere yaklaşımları göz önünde bulundurularak İslâmî rivayetler üzerinde uygulanmasının imkânı meselesi üzerinde durulacaktır.