نقد تحلیل و زیبایی شناسی متون (Sep 2022)
بررسی نمای هفتگانه‌ی عشق در رمان رئالیستی «شوهر آهوخانم» برپایه نظریه «مثلث عشق» اشتنبرگ
Abstract
رابرت اشتنبرگ روانشناس آمریکایی در سال 1987 نظریه مثلث عشق را مطرح کرد. او در این نظریه معتقد است اگر در رابطه‌ای سالم سه مؤلفه‌ی صمیمیت، عق و تعهد به طور مساوی جمع شود عشق متعالی و پایدار شکل می‌گیرد؛ امّا به ندرت این حالت رخ می‌دهد. رمان شوهر آهوخانم نوشته‌ی علی‌محمد افغانی، یکی از گزینه‌های ادبی، برای بررسی نظریه‌ی روانشناسانه‌ی مثلث عشقِ اشتنبرگ است. در این رمان، اگرچه محور داستان بر حول شخصیت سیدمیران می‌چرخد امّا واقعیت این است که در این اثر، آهو مهم‌ترین شخصیت و قهرمان داستان است و جریانات و حوادث رمان و دیگر شخصیت‌ها در سایه‌ی وجود او رنگ و معنا می‌یابد. در واقع نویسنده از زاویه‌ی دید احساسی و عاطفی آهو به عنوان مادر و همسر، داستان را روایت می‌کند و از منظر او سه مؤلفه‌ی مثلث اشتنبرگ را در برش‌های میانی رمان و عشق متعالی را در بخش‌پایانی به نمایش می‌گذارد. این پژوهش در یک گفتار و دو مقدمه در پاسخ به این سؤال پژوهش که آیا در این رمان طبق نظریه‌ی مثلث عشق اشتنبرگ انواع حالت‌های هفتگانه عشق ترسیم شده‌است؟ به‌شیوه‌ای توصیفی- تحلیلی به این نتیجه می‌رسد که عشقِ جسمانی محض و وجود تک مؤلفه‌ی صمیمیت یا عشق و وجود تنها دو مؤلفه‌ی صمیمیت و اشتیاق رابطه‌ای زودگذر و ناپایدار را رقم می‌زند؛ مانند وقایعی که در رابطه‌ی سیدمیران و آهو و هما در اوایل و اواسط داستان اتفاق می‌اُفتد و امّا وجود سه مؤلفه‌ی صمیمیت، اشتیاق و تعهد بین سیدمیران و آهو در بخش پایانی، رابطه‌ای متعالی را شکل می‌دهد.
