هنر و تمدن شرق (Oct 2017)
صنعت گردشگری و منظر بومی بافت تاریخی اصیله ؛ رابطه دوسویه صنعت گردشگری و منظر بومی
Abstract
بافت‌های تاریخی به‌عنوان هسته‌های شکل‌گیری و توسعه جوامع بشری در طول تاریخ در میراث فرهنگی و بازتاب منظر بومی اهمیت ویژه دارند. در دهه‌های اخیر همزمان با توسعه صنعت گردشگری این بافت‌ها از نقشی دیگر در حیات شهر بهره‌مند شده و به‌عنوان مقاصد گردشگری تأثیر مهمی در زندگی اقتصادی امروز شهرها دارند. تضارب اهداف در توسعه صنعت گردشگری از یکسو و احیا و بازنمایی ارزش‌های فرهنگی و منظر بومی در این بافت‌ها از چالش‌های پیشرو در برنامه‌های احیا و مرمت بافت‌های تاریخی به ویژه در کشورهای در حال توسعه به شمار می‌رود. بافت‌های تاریخی شهرهای مراکش نمونه بارزی از این تقابل است. احیا و مرمت بافت تاریخی شهر اصیله که با هدف "حفاظت از بافت کهن با اعطای نقش عمده به گردشگری" صورت گرفته و به تبع آن منظر بومی بافت تاریخی شهر اصیله در ابعاد مختلف چه مثبت و چه منفی، متأثر از چنین رویکردی است. این نوشتار به دنبال آن است تا با برشمردن سلسله راهبردها و اقدامات صورت گرفته در طرح احیا و مرمت بافت تاریخی شهر اصیله از یکسو و مشاهدات میدانی از سوی دیگر میزان تأثیر این اقدامات در احیا و بازنمایی منظر بومی شهر اصیله را مورد پرسش قرار دهد. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که برنامه بازسازی و احیا مدینه به صورت تیغی دو لبه در جهاتی منظر بومی شهر را تقویت و در جهاتی نیز مغشوش کرده است. این اقدامات در بعد کالبدی به افزایش خوانایی و ارتقاء کمی بافت کمک کرده اما در بعد کیفی و زندگی بومی تأثیری منفی برجای گذاشته است. اگرچه مداخلات گردشگر پسند و فعالیت‌های متعاقب آن نسبت به شهرهایی توریستی‌تر مراکش کمتر مخرب بوده است.
