پتانسیل استفاده از مغز کنف در ساخت تخته‌خرده‌چوب

Abstract

سابقه و هدف: ازآن‌جایی‌که در تولید تخته‌خرده‌چوب امکان استفاده از انواع مواد لیگنوسلولزی وجود دارد، بنابراین استفاده از پسماندهای کشاورزی می‌تواند یکی از راهکارهای تأمین بخشی از نیاز به ماده اولیه صنعت تخته‌خرده‌چوب باشد؛ ضمن این‌که مزایای دیگری از جمله کاهش فشار بر منابع جنگلی، ایجاد ارزش‌افزوده، کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی، اشتغال‌زایی و ... را نیز به همراه دارد. گیاه کنف با داشتن مزایایی چون دوره رویشی کوتاه، نیاز اکولوژیکی کم و الیاف بلند از رشد و توسعه مطلوبی در جهان برخوردار بوده است؛ بنابراین در سال‌های اخیر مورد توجه بسیاری از پژوهش‌گران قرار گرفته است و پژوهش‌هایی نیز در زمینه استفاده از مغز و پوست کنف در تولید فرآورده‌های مرکب چوبی انجام گرفته و یا در حال اجرا می‌باشد. این پژوهش نیز با هدف بررسی امکان تولید تخته‌خرده‌چوب از مغز کنف در ترکیب با باگاس و ارزیابی خواص فیزیکی و مکانیکی تخته‌های ساخته‌شده صورت پذیرفت. مواد و روش‌ها: کنف (Hibiscus cannabinus) و باگاس (Saccharum officinarum) مورد استفاده در این بررسی به ترتیب از مؤسسه تحقیقات نیشکر اهواز و شرکت نئوپان کارون شوشتر تهیه گردید. مغز کنف پوست‌کنی شده ابتدا به خرده‌چوب و سپس به پوشال قابل‌استفاده برای تولید تخته‌خرده‌چوب تبدیل گردید. مراحل ساخت تخته‌خرده‌چوب شامل الک کردن، خشک‌کردن، چسب‌زنی، تشکیل کیک خرده‌‌چوب و پرس کردن می‌باشد. در این بررسی شرایط ساخت شامل چهار ترکیب ماده اولیه (100 درصد مغز کنف، 75 درصد مغز کنف و 25 درصد باگاس، 50 درصد مغز کنف و 50 درصد باگاس، 25 درصد مغز کنف و 75 درصد باگاس)، دو سطح حرارت پرس (170 و 180 درجه سانتی‌گراد) و دو سطح زمان پرس (4 و 5 دقیقه) به‌عنوان عوامل متغیر در نظر گرفته شدند. سایر عوامل شامل مصرف چسب (10 درصد ماده خشک تخته) و فشار پرس (kg/cm2 25) به‌عنوان عوامل ثابت بودند. درنهایت با در نظر گرفتن سه تکرار برای هر تیمار درمجموع 48 تخته آزمایشگاهی ساخته شد. آزمون‌های فیزیکی شامل اندازه‌گیری جذب آب و واکشیدگی ضخامت پس از 2 و 24 ساعت غوطه‌وری در آب بودند. مقاومت خمشی، مدول الاستیسیته و مقاومت چسبندگی داخلی نیز مورد ارزیابی قرار گرفتند. جهت تجزیه‌وتحلیل آماری از آزمون فاکتوریل و در قالب طرح کاملاً تصادفی استفاده شد. تجزیه‌وتحلیل نتایج با استفاده از نرم‌افزار SPSS انجام شد و مقایسه میانگین‌ها با استفاده از آزمون چند دامنه‌ای دانکن مورد بررسی قرار گرفت.یافته‌ها: نتایج نشان دادند که با افزایش دما و زمان پرس مقاومت خمشی افزایش می‌یابد. هم‌چنین افزایش میزان کنف در ترکیب ماده اولیه سبب بهبود مقاومت خمشی، مدول الاستیسیته و چسبندگی داخلی تخته‌ها گردید. میزان جذب آب و واکشیدگی ضخامت 2 و 24 ساعت تخته‌ها نیز با افزایش دمای پرس، زمان پرس و میزان کنف در ترکیب ماده اولیه کاهش یافت.نتیجه‌گیری: به‌طورکلی می‌توان گفت که در ساخت تخته‌خرده‌چوب می‌توان از پسماند لیگنوسلولزی مغز کنف در ترکیب با باگاس استفاده نمود و تخته‌های حاصله دارای خواص فیزیکی و مکانیکی قابل‌قبول می‌باشند. هم‌چنین استفاده از باگاس در مقادیر کم در ترکیب ماده اولیه می‌تواند تخته‌هایی با ویژگی‌های قابل‌قبول ارائه نماید؛ اما در مقادیر بالاتر باعث افت خواص فیزیکی و مکانیکی تخته‌ها می‌گردد. بنابراین پسماند لیگنوسلولزی مغز کنف در ترکیب با باگاس می‌توانند به‌عنوان مواد اولیه مناسب در صنعت تخته‌خرده‌چوب مورد استفاده قرار گیرند.

Keywords

• تخته‌خرده‌چوب
• کنف
• باگاس
• خواص فیزیکی و مکانیکی