تحلیل جامعه‏ شناختی راهبردهای مواجهه با موضوع «‏حجاب» زنان در جریان نهضت ملی ‏‏شدن صنعت نفت

Abstract

این مقاله به جایگاه «حجاب» در جهت‏گیری نیروهای سیاسی و اجتماعی فعال در نهضت ملی‏کردن صنعت نفت در اواخر دهة 1320 شمسی (1320ـ1330) اختصاص دارد. دهة 1320 و به‌ویژه تحولات اواخر این دهه، تحت‌تأثیر دو دسته روندهای بین‏المللی و داخلی است: نخست «چرخش استعماری»، و ظهور نظم تازة جهانی پس از جنگ جهانی دوم و نیز بازخیزی اسلامی در‌نتیجة افول سلطنت‏های ملی در کشورهای اسلامی؛ و دوم، احیای نیروهای سرکوب‏شدة اجتماعی و سیاسی پس از برکناری رضاخان و بازبینی راهبردهای سیاسی و اجتماعی نیروهای متجدد ملی‏گرا برای عبور از بحران مشروعیت ناشی از ملی‏گرایی استبدادی رضاخانی. مقاله نشان خواهد داد که در میانة مناقشات بر سر نفت و انتخابات در تحولات آخر این دهه، چگونه مسئلة زنان تحول یافته است و سه راهبرد در میان نیروهای سیاسی و اجتماعی پیرامون موضوع «حجاب» را شرح خواهد داد: راهبرد نادیده‏انگاری سیاسی حجاب، راهبرد بی‏اثرسازی اجتماعی حجاب و راهبرد الزامی‏سازی حداکثری حجاب. در این مقاله، برای استخراج داده، به منابع و مواضع جبهة ملی ایران، حزب تودة ایران، جامعة مجاهدین اسلام و جمعیت فداییان اسلام رجوع شده و از منابع دست اول تاریخی و تاریخ شفاهی استفاده شده است.

Keywords

• الزامی‏سازی
• بی‏اثر‏سازی
• جمعیت فداییان اسلام
• حجاب
• حق رأی بانوان
• نهضت ملی‏شدن صنعت نفت
• نادیده‏انگاری