اطلاعات جغرافیایی (Oct 2012)
ارزیابی اجتماعی حلقه مفقوده طرح های توسعه کشور با تأکید بر طرح های توسعه جامعه شهری، روستایی و عشایری
Abstract
وضع جاری در حوزه‌های اقتصاد، جامعه، فرهنگ یا مفهوم و ماهیت ارزیابی تأثیرات اجتماعی سیاست می‌تواند از جهات مختلف نامطلوب تشخیص داده شود و از همین رو اقداماتی برای بهبود این وضعیت انجام گیرد. بر همین اساس است که صورت‌های مختلف توسعه نظیر توسعه اقتصادی، توسعه اجتماعی و یا توسعه سیاسی پدید می‌آید. اما آن صورتی از توسعه که در نظر عموم مردم بیشتر شناخته شده، توسعه اقتصادی است. جوامع برای رسیدن به توسعه اقتصادی 3 دسته اقدام انجام می‌دهند: سیاستگذاری، طراحی برنامه و اجرای پروژه، سیاست‌ها ماهیتی کلان و نرم‌افزاری دارند و معمولاً کلان نگر هستند. همه سیاست‌ها، برنامه‌ها و پروژه‌های توسعه را جمعاً اقدام توسعه‌ای می‌خوانند. سالانه چندین سیاست، ده‌ها و صدها برنامه و هزاران پروژه برای تحقق توسعه- یعنی بهبود وضعیت‌های جاری‌ای که نامطلوب پنداشته می‌شوند- طراحی و اجرا می‌شوند. اقدامات توسعه‌ای ظاهراً ماهیتی فنی دارند و تا 3 دهه قبل کارشناسان توسعه به ماهیت اجتماعی و تأثیرات گسترده‌ای که بر زندگی مردم می‌گذراند، بی‌توجه بودند. قریب 3 دهه است که مشخص شده، اقدامات توسعه‌ای فقط ابعاد فنی ندارند و علاوه بر تأثیرات منفی که بر زندگی مردم بر جا می‌گذارند، موفقیت آن‌ها در دست یافتن به اهداف‌شان مستلزم لحاظ کردن برخی متغیرهای اجتماعی است. امروز با اطمینان می‌دانیم که موفقیت یک اقدام توسعه‌ای در اغلب موارد نیازمند لحاظ کردن پیش زمینه اجتماعی اقدام می‌باشد. سدهای بسیاری در هر سال ساخته می شوند که مردم ساکن در منطقه مخزن سد باید منطقه را ترک کنند. کانال‌های آبیاری بسیاری ساخته می‌شوند که کاربران روستایی این کانال‌ها از عوارض ساخت آن‌ها شکایت دارند یا قادر به استفاده کارآمد از آن‌ها نیستند. دولت‌ها سیاست‌های گسترده‌ای در زمینه کنترل مصرف سوخت، هدفمند کردن یارانه‌ها، دادن تسهیلات مالی و اعتبارات، واگذاری منابع طبیعی، ساخت پالایشگاه‌ها و تأسیسات نفت و گاز، توسعه توریسم، کشیدن جاده‌ها و پروژه‌های خطی مشابه نظیر ریل و خطوط لوله و انبوهی از اقدامات دیگر را برنامه ریزی و اجرا می‌کنند که همگی تأثیراتی بر زندگی مردم بر جا می‌گذارند.
