واکاوی تحلیلی روش شناسی تعابیر کنایی در فرایند ترجمه حدّاد عادل

Abstract

در این جستار به بررسی روش­شناسی ترجمۀ "کنایه" و نقد عملکرد استاد حدّاد عادل پرداخته شده است. ناقدان و صاحب­نظران ترجمه، سه روش را برای ترجمه "کنایه" مناسب دانسته­اند، و بر این اعتقادند که شیوة کنایی، بهترین روش برای ترجمه­ تعابیر کناییِ معادل­دار در زبان مقصد (ترجمه) است، در غیر این­صورت، باید به روش معنایی، و حتی­المقدور از ترجمة تحت­اللفظی صرف­نظر نمود. نگارنده نیز روش ترکیبی و تلفیقیِ: «معنایی - ارتباطی» را پیشنهاد می­کند؛ با این حال، حدّادعادل بیشتر تعابیر کنایی را به سبک تحت­اللفظی صِرف ارائه کرده که ضعیف­ترین شیوه برای برگردان "کنایه" است و اساساً نمی­تواند لطایف معانیِ پنهان کنایه را به مخاطب بازتاب دهد.دستاورد این پژوهش که با استقصاء تام ترجمه و با اعتماد به روش توصیفی - تحلیلی و نقدی انجام شده، نشان می­دهد که حدّادعادل، در ترجمه "کنایه" روش یک­نواختی ندارد و از روش­های مختلفِ کنایی، معنایی، معنایی - ارتباطی و تحت­اللفظی بهره گرفته که مطلوب و موردنظر است؛ امّا مسئلة مهم استفادة غیر روشمند و بی­برنامة ایشان از سبک تحت­اللفظی است، تا جایی که از مجموع 15 مورد کنایه­ای که از سراسر ترجمه وی بررسی شد، 9 مورد به شیوه تحت­اللفظی صِرف، 4 مورد به شیوة معنایی، 1 مورد به شیوة کنایی و 1 مورد نیز به شیوة معنایی ـ ارتباطی ترجمه شده است. این موضوع ترجمه حدّادعادل از کنایات را با چالشی آشکار مواجه ساخته است. هدف این مقاله، بررسی ترجمه حدادعادل با محوریت کنایه، و پیشنهاد مطلوب­ترین شیوه­ برای ترجمه این ساختار بلاغی است که در موارد فراوانی نیازمند بازنگری مجدد است.

Keywords

• ترجمه قرآن
• تعابیر کنایی
• حدّاد عادل
• روش شناسی
• ترجمه تحت اللفظی
• نقد