گردشگری فرهنگ (Feb 2025)
نقش سرمایه‌‌های فرهنگی در ادراکات زیباشناسانۀ گردشگران براساس نظریۀ بوردیو (موردکاوی مسجد کبود تبریز)
Abstract
با وجود ارزش‌های میراث فرهنگی و نقشی که در تبادلات فرهنگی جامعۀ میزبان در زمینۀ گردشگری ایفا می‌کند، به‌دلیل ابعاد و سطوح پیچیده‌تر معماری در قیاس با سایر اشکال و محصولات گردشگری میراث، گردشگران کمتری توانایی دریافت ارزش‌های فرهنگی آن و به عبارتی ادراک زیباشناختی آن را دارا هستند. براساس دیدگاه بوردیو، سرمایۀ فرهنگی به‌عنوان یکی از تمایلات زیبایی‌‌شناختی به استعداد و توانایی درک و ارزش‌‌گذاری افراد بر آثار هنری اشاره دارد. این پژوهش به اثبات نظریۀ بوردیو در زمینۀ گردشگری میراث (گردشگری معماری) به‌عنوان بخشی از گردشگری فرهنگی که تبادلات فرهنگی جامعۀ میزبان را هدف قرار می‌دهد، می‌پردازد و چگونگی تأثیر ابعاد سرمایۀ فرهنگی بر سطوح ادراک زیباشناسانۀ آثار میراث (معماری) را بررسی می‌کند. رویکرد پژوهش کمّی و در قالب شیوۀ همبستگی است که با توجه به ماهیت آن، تلفیقی از راهبردهای کمّی و کیفی استفاده شد. در بخش نظری پژوهش، از شیوۀ تحلیل محتوای کیفی بهره گرفته شد؛ به‌طوری‌که ابعاد سرمایۀ فرهنگی و سطوح ادراک زیباشناختی در معماری براساس دیدگاه بوردیو و با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای شناسایی شد. در بخش میدانی پژوهش، برای دست‌یافتن به رابطۀ سرمایۀ فرهنگی و ادارکات زیباشناختی از آثار میراث (معماری)، براساس شاخص‌های بخش نظری، به گردآوری پرسش‌نامه پرداخته شد. تحلیل داده‌های به‌دست‌آمده از پرسش‌نامه‌ها، با شیوۀ تحلیل معادلات ساختاری (PLS) انجام شد. جامعۀ آماری پرسش‌نامه‌ها، گردشگران مسجد کبود تبریز و حجم نمونه 140 است. جهت اطمینان از کفایت نمونه‌‌گیری، آزمون KMO و بارتلت استفاده شد. شاخص نیکویی برازش برای ارزیابی مدل اندازه‌گیری شامل بارهای عاملی، روایی و پایایی متغیرها و همچنین برای ارزیابی مدل ساختاری شامل ضریب مسیر، اندازۀ اثر و میانگین و انحراف‌معیار به کار گرفته شد. یافته‌های پژوهش نشان‌دهندۀ تأثیر مثبت (مستقیم) و نسبتا قوی سرمایۀ فرهنگی بر ادراک زیباشناختی است. تأثیر مثبت و معنادار سرمایۀ فرهنگی بر زیبایی‌شناسی اجتماعی (سطوح بالاتر) و تأثیر منفی و معنادار سرمایۀ فرهنگی بر زیبایی‌شناسی فرمی (سطوح پایین‌تر)، تأییدی بر سلسله‌مراتبی‌بودن سطوح ادراک زیبایی‌شناسی است. در نهایت متغیر سرمایۀ فرهنگی تجسم‌یافته و نهادینه‌شده، تأثیر مثبت و غیرمعناداری بر ادراک زیباشناختی و سرمایۀ فرهنگی عینیت‌یافته تأثیر منفی و معناداری بر ادراک زیباشناختی دارد.
Keywords
