تأثیر بهنژادی برای ارتفاع بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم نان در شرایط دیم

Abstract

انقلاب سبز با وارد کردن ژن‌های پاکوتاهی به ارقام گندم نان رخ داد و تاثیر زیادی بر تولید جهانی این محصول گذاشت. ولی این ژن‌ها در شرایط دیم باعث کاهش عملکرد می‌شوند. در این پژوهش با استفاده از تلاقی برگشتی ژن‌های پابلندی از رقم روشن به رقم اکسکلیبر منتقل گردید. همین طور، در نسل F3 تلاقی روشن و مهدوی بوته پاکوتاه مشاهده شد. با تلاقی برگشتی این بوته با رقم روشن، لاین‌های ایزوژن پاکوتاه برای این رقم ایجاد شد. ایجاد لاین‌های ایزوژن برای ارتفاع در دو زمینه ژنتیکی، امکان مطالعه دقیق تاثیر صفت ارتفاع بر عملکرد و اجزای عملکرد را فراهم نمود. لاین‌های ایزوژن و والدین آن‌ها در دو سال زراعی (1399-1400 و 1400-1401) در شرایط دیم سپیدان مورد ارزیابی قرار گرفتند. به طور متوسط، رقم روشن و لاین‌های ایزوژن پاکوتاه حاصل از آن به ترتیب 90.84 و 51.22 سانتی‌متر ارتفاع داشتند. همین طور، میانگین ارتفاع رقم اکسکلیبر و لاین ایزوژن پابلند حاصل از آن به ترتیب 47.61 و 65.36 سانتی متر بود. نتایج نشان داد به‌نژادی برای پابلندی تاثیر مثبت و معنی‌داری بر عملکرد گندم در شرایط دیم دارد. به طور میانگین پابلندی باعث افزایش عملکرد 375.43 و 177.94 کیلوگرم در هکتار به ترتیب در زمینه‌های ژنتیکی روشن و اکسکلیبر شد. علاوه بر این، تاثیر ارتفاع بوته بر اجزای عملکرد در شرایط دیم مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد پابلندی از طریق افزایش تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه باعث افزایش عملکرد می‌گردد. در حالی که تعداد سنبله در متر مربع تحت تاثیر ارتفاع بوته قرار نمی‌گیرد. با توجه به وراثت‌پذیری بالای ارتفاع بوته و همبستگی بالای آن با عملکرد دانه، پیشنهاد می‌گردد این صفت در برنامه های به‌نژادی در شرایط دیم مورد توجه قرار گیرد.

Keywords

• پابلندی
• تنش خشکی
• تلاقی برگشتی
• دانه در سنبله
• لاینهای ایزوژن