Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi (Dec 2020)
Hicrî I. Asırda Hadis Uydurma Faaliyeti ve Hadis Uyduranların Tespiti
Abstract
Hadis tarihinde çokça tartışılan konulardan birisi de hadis uydurma faaliyetinin başlangıcıdır. Tüm görüşlerin ortak noktası ise hicrî birinci asırda birleşiyor olmalarıdır. Ne var ki konunun işlendiği kaynaklarda görüşleri destekleyecek rivayet ve râvî örneklerinin yok denecek kadar az olduğu görülmektedir. Söz konusu eksiklikten yola çıkan bu çalışma, hicrî birinci asırda hadis uyduran râvîleri ve rivayetlerini tespit etmeyi amaçlamaktadır. Çalışmada literatür taraması yöntemi kullanılmış ve râvîler ricâl, tabakât ve cerh-ta‘dîl eserlerinden, rivayetleri ise mevzû‘ât literatürü ve Kütüb-i Tis‘a’dan tespit edilmiştir. İnceleme sonrası hicrî birinci asırda hadis uydurma ihtimali bulunan on sekiz râvînin mevzû‘ât literatüründe yetmiş beş, Kütüb-i Tis‘a’da ise kırk dokuz rivayeti olduğu görülmüştür. Râvîlerin rivayet sayıları, yaşadıkları zaman dilimi, uydurdukları rivayetlerin konuları göz önünde bulundurularak hadis uydurma faaliyetinin hicrî birinci asrın ilk yarısından önce başlamasının çok zayıf bir ihtimal olduğu tespit edilmiştir. İkinci ihtimal ise bu tarihten önce uydurulan rivayetlerin ve hadis uyduranların tespit edilemediğidir. Uydurulan rivayetlerden on beş tanesinin Hz. Ali ve Ehl-i Beyt hakkında olduğu ulaşılan diğer bir sonuçtur. Tespit edilen râvîlerin büyük çoğunluğunun Iraklı olması da hadis uydurma faaliyetinin Irak’ta başladığı yönündeki görüşü desteklemektedir.
