Językoznawstwo (Oct 2014)
Jeszcze o przezwiskach
Abstract
Pseudonim ma charakter nieoficjalny i tymczasowy. Miesza się w nim płaszczyzna apelatywna i antroponimiczna. Charakteryzuje ją duża rozpiętość wyrazu, od pogardy, miłosierdzia, złośliwości, lekceważenia, poprzez szyderstwo, ironię, aż po przyjaźń, żartobliwość. Posiada funkcję charakteryzującą. Materiałem na pseudonim mogą być nazwy obiektów animowanych i nieożywionych, cechy, czynności i stany, inne imiona osobowe, wyrażenia przyimkowe, wyrażenia ciągłe, np. Ozaist, na ozaist „zaiste” 'Rzeczywiście'. W pseudonimach wychodzą na światło dzienne zjawiska analogii i promieniowania kształtującego, np. grupapseudonimy posiadające podstawową wartość semantyczną wykonawcy czynności (od *choditi, *chodati): Chod, Chód, Chodz, Chodź-ko, Choda, Chodak, Chodek(ko), Chodacz, Chodzak, Chodaj, Chodal, Chodań, Chodasz, Chodzisz, Chodur(a), Chodera, Chodyra, Chodyka, Chodyła, Chodula. Podgrupą pseudonimów są inwektywy. Pełnią funkcję poniżającą, obelżywą. Inwektywy pojawiają się zazwyczaj w sytuacjach charakteryzujących się skrajnie negatywnymi emocjami – nienawiścią, agresją, pogardą, kpiną, np. „Ty dupku żołędny!”, „bęcwał!”. Pseudonimy pozwalają z jednej strony obserwować żywe słownictwo i słowotwórstwo (zwłaszcza ekspresyjne), a z drugiej – poświadczają leksykę, która niejednokrotnie już dawno wyszła z użycia lub jest zarejestrowana tylko w niektórych dialektach. Pseudonimy ze względu na pełnioną funkcję wpisują się w obszar psychologii społecznej i socjologii grup społecznych, mniejszych i większych.
