برآورد نرخ فرونشست دشت ایوانکی و تحلیل نقش فعالیت‌های انسانی در وقوع آن

Abstract

فرونشست زمین مخاطره­ای است که بسیاری از دشت­­های ایران ازجمله دشت ایوانکی در استان سمنان را دربرگرفته است. دشت ایوانکی تحت تأثیر وضعیت اقلیمی و توپوگرافی، پتانسیل بالایی از نظر وقوع مخاطره فرونشست دارد. با توجه به اهمیت موضوع، در این پژوهش به برآورد وضعیت فرونشست دشت ایوانکی و تحلیل عوامل مؤثر در وقوع آن پرداخته شده است. در این تحقیق از تصاویر راداری سنتینل 1، تصاویر ماهواره لندست و اطلاعات مربوط به چاه­های پیزومتری منطقه به­عنوان مهم­ترین داده­های تحقیق استفاده شده است. مهم­ترین ابزارهای پژوهش، GMT­، ArcGIS­، ENVI و SPSS بوده است. با توجه به موضوع و اهداف مورد نظر، در این پژوهش ابتدا به ارزیابی وضعیت فرونشست منطقه در طی سال­های 2016 تا 2022 و سپس به ارزیابی تأثیر افت منابع آب زیرزمینی و تغییرات کاربری اراضی در فرونشست رخ داده پرداخته شده است. بر اساس نتایج حاصله، محدوده مطالعاتی در طی دوره زمانی 6 ساله بین 28 تا 533 میلی­متر فرونشست داشته که رقم قابل‌توجهی می­باشد. آنالیز مکانی فرونشست رخ داده بیانگر این است که بیش­ترین میزان فرونشست مربوط به مناطق جنوبی دشت ایوانکی بوده است که این مناطق نیز سالانه با افت سطح آب زیرزمینی حدود 2 متر مواجه شده است، بر این اساس، یکی از دلایل فرونشست رخ داده، افت منابع آب زیرزمینی بوده است. همچنین بر اساس نتایج حاصله، کاربری نواحی انسان­ساخت و اراضی کشاورزی در طی سال­های 1992 تا 2022 به ترتیب با 9/6 و 2/7 کیلومترمربع افزایش مواجه شده­اند و با توجه به اینکه بیش­ترین میزان فرونشست (بیش از 500 میلی­متر) در محدوده این کاربری­ها بوده است، بنابراین توسعه اراضی کشاورزی و نواحی انسان­ساخت، عامل اصلی وقوع فرونشست منطقه بوده است.

Keywords

• فرونشست زمین
• کاهش منابع آب زیرزمینی
• دشت ایوانکی
• تغییرات کاربری اراضی
• تصاویر راداری سنتینل-۱
• تحلیل مکانی