Kader (Jun 2020)
Osmanlı Kelâmında Mâtürîdîlik Vurgusu: Şerḥu’l-‘Aḳâid Haşiyelerindeki Tekvin Tartışmaları Bağlamında Bir İnceleme
Abstract
Bu çalışmada Osmanlı döneminde Şerḥ’ul-’Aḳâid üzerine yazılan bazı hâşiyeler incelenerek, tekvin konusu bağlamında bu haşiye yazarlarının mezhebî kimlikleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Amacımız Osmanlı medreselerinde Eş’arî kelâm kitaplarının okutulmasından hareketle Osmanlı’nın Eş’arîliği benimsediğine dair kanaatin doğru olup olmadığını tespit etmektir. Sa’deddîn et-Teftâzânî’nin (792/1390) Şerḥ’ul-’Aḳâid adlı eseri Osmanlı Devleti zamanında haşiyeleri ile birlikte okunan önemli bir kelâm kitabıdır. Ömer en-Nesefî’nin (537/1142) görüşlerinin Eş’arîlik perspektifinden şerh edildiği bu kitap, kelamın şerh ve hâşiye döneminin önemli örneklerinden biridir. Teftâzânî bu kitapta hem Mâtürîdî kelâm ekolünü benimseyen Nesefî’nin görüşlerini hem de kendi değerlendirmelerini beraberce anlatmıştır. Kitabın bu yapısı, üzerine hâşiyelerin yazılmasına ve Ehl-i sünnet’in iki kelâm ekolünün görüşlerinin bu kitap üzerinden tartışılmasına yol açmıştır. Bu çalışmada Osmanlı Dönemin meşhur kelâm âlimleri olan Aḥmed b. Mûsâ el-Ḥayâlî (875/1470), Muṣliḥuddîn Muṣṭafa el-Kestelî (901/1496) ve Ramażan b. Muḥammed’in (1017/1608) Teftâzânî’nin tekvin konusundaki görüşleri üzerine yazdığı şerhler incelenmiştir. Ḥayâlî’nin görüşlerinin anlaşılması bakımından Ḳul (veya Ḳavl) Aḥmed b. Ḫıżır el-Kâzerûnî (950/1543) ve Abdülḥakîm es-Siyâlkûtî’nin (1067/1657) açıklamalarına da yer verilmiştir.
Keywords
