تأثیر مقادیر گوناگون آبیاری بر ویژگی‌های آناتومی چوب و بیومتری الیافِ دو گونه‌ی برتر صنوبر

Abstract

سابقه و هدف: کمبود چوب خام، یکی از بزرگ‌ترین دشواری‌های صنعت چوب و کاغذ کشور است. با توجه به وضع قوانین محدود کننده‌ی قطع درختان جنگلی، توجه بیشتر به پرورش چوب به‌عنوان شیوه‌ای جایگزین برای تامین مواد اولیه‌ی صنایع، ضروری به‌نظر می‌رسد. از سوی دیگر، محدودیت منابع آبی در کشور و نیاز قابل ملاحظه‌ی صنوبر‌کاری به منابع آبی باعث شده که معرفی گونه‌ها یا ارقامی از صنوبر که ضمن تولید و بازدهی مناسب، نیاز آبی کم‌تری داشته و از بردباری بهتری برخوردار باشند، مورد توجه قرارگیرد. با این حال، در پژوهش‌های اینچنینی، تمرکز تنها بر زنده‌مانی و یا حجم تولید بوده و کیفیت چوب مورد توجه قرار نگرفته است. در یکی از این پژوهش‌ها که در ایستگاه تحقیقاتی البرز (وابسته به موسسه‌ی تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور) انجام شده، چندین کلن/گونه‌ی مختلف صنوبر به مدت بیش از شش سال تحت رژیم‌های مختلف آبیاری (4روزه ، 8 روزه و 12روزه) قرارگرفته‌اند و نتایج حاصله نشان داد که زنده‌مانی و رشد قطری و طولی صنوبرها در دو تیمار 4 و 8 روزه تفاوت معنی‌داری وجود ندارد. با این حال، تاثیر احتمالی این دو بازه‌ی آبیاری بر کیفیت چوب نانشاخته بود. از این رو، هدف این پژوهش، بررسی تاثیر میزان آبیاری 4 روزه و 8 روزه بر ویژگی‌های‌ آناتومی چوب و بیومتری الیافِ دو گونه‌ی برتر صنوبر می‌باشد. علاوه براین، این پژوهش تلاش دارد از منظر کیفیت چوب، رژیم آبیاری بهینه را برای دو گونه‌ی صنوبر معرفی نموده و از نظر فیزیولوژی ارتباط بین آبیاری و کیفیت چوب را تفسیر نماید. مواد و روش‌ها: برای انجام پژوهش، با مشورت مجری طرح در ایستگاه تحقیقاتی البرز، دو گونه‌ی برتر صنوبر (اورامریکن و تبریزی) و از هر رژیم آبیاری، سه درخت برای بررسی انتخاب شدند. با استفاده از مته رویش سنج، مغزی‌هایی از پوست تا مغزِ هر درخت استخراج شده و در آزمایشگاه، ویژگی‌های آناتومی چوب و الیاف پنج حلقه‌ی آخر نمونه‌ها شامل پهنای‌حلقه‌ی رویشی، اندازه و طول آوندها، طول، قطر و ضخامت دیواره‌ی فیبرها اندازه‌گیری شدند. یافته‌ها و نتیجه‌گیری: نتایج نشان دادند که اثر مستقلِ طول دوره‌ی آبیاری بر روی پهنای حلقه‌ی رویش، طول و پهنای آوند و ضخامت دیواره‌ی فیبر معنی‌دار بوده ولی رژیم آبیاری روی طول و پهنای فیبر اثر معنی‌داری نگذاشته است. در مورد هر دو گونه، افزایش بازه‌ی آبیاری از 4 روز به 8 روز باعث کاهش سرعت رشد و در نتیجه کاهش پهنای حلقه رویش شد. نوع گونه نیز روی شدت کاهش رشد موثر بود؛ به‌نحوی که گونه‌ی تبریزی حساسیت کم‌تری نسبت به رژیم آبیاری نشان داد و کاهش بازه‌ی آبیاری در آن تاثیر اندکی روی کاهش پهنای حلقه رویش گذاشت. درمجموع می‌‌توان نتیجه‌گیری کرد که در مورد گونه‌ی اورامریکن، اگر ویژگی‌های آناتومی چوب مدنظر باشد آبیاری 8 روزه تفاوت چندانی با آبیاری 4 روزه ندارد و حتی درمورد برخی ویژگی‌ها (مانند طول الیاف)، آبیاری 8 روزه نتیجه بهتری نیز حاصل آورده است. بنابراین برای صرفه‌جویی در مصرف آب، آبیاری 8 روزه به جای آبیاری 4 روزه توصیه می‌شود. در مورد گونه‌ی تبریزی هم این گزاره کمابیش صادق است؛ چراکه به‌نظرنمی‌رسد کاهش طول الیاف این گونه به حدی باشد که افزایش 4 روزه‌ی بازه‌ی آبیاری را توجیه کند. همچنین در این پژوهش نشان داده شد که رشد قطری و طول الیاف صنوبر (به‌عنوان دو ویژگی مهم کاربردی) متأثر از مؤلفه‌های متفاوتی بوده و با مدیریت درست و شناخت مؤلفه‌های تاثیرگذار، می‌توان همزمان سرعت رشد و طول الیاف را در این گونه افزایش داد.

Keywords

• صنوبر
• آبیاری
• طول الیاف
• پهنای حلقه رویش
• ویژگی‌های آوندی