همزیستی قارچ‌های میکوریز اربوسکولار با درختان پده (.Populus euphratica Oliv) در جنگلهای کنار رودخانه‌ای و ارتباط آن با خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک

Abstract

سابقه و هدف: جنگلهای کنار رودخانه‌ای یکی از اکوسیستم‌های جنگلی منحصر به فردی است که اطلاعات کمی در رابطه با آنها وجود دارد. این جنگلها که نقش مهمی در اکوسیستم رودخانه دارند امروزه در معرض خطر نابودی قرار گرفته‌اند. یکی از شایع‌ترین گونه‌های موجود در این جنگلها، گونه پده (Populus euphratica) می‌باشد. این گونه در حاشیه رودخانه‌ها پراکنش داشته و بومی مناطق خشک و نیمه خشک است. با توجه به اینکه اطلاعات چندانی در رابطه با وضعیت همزیستی قارچ‌های میکوریز با درختان پده در کشور در دست نیست در این مطالعه همزیستی قارچ‌های میکوریز آربوسکولار با پده مورد بررسی قرار گرفته و اثر دوری و نزدیکی به رودخانه در آغشتگی، اسپورزایی این قارچ‌ها ارزیابی شده است. همچنین به منظور تعیین موثرترین متغیرهای خاکی مورد مطالعه با میزان آغشتگی و تراکم اسپور، همبستگی بین این متغیرها تعیین شده است. مواد و روشها: در این مطالعه عرض جنگل کنار رودخانه‌ مارون که 400 متر می‌باشد، به سه منطقه با فاصله 200 متری تقسیم شد. این فاصله‌ها شامل: حاشیه رودخانه (فاصله 1)، منطقه بینابینی (فاصله 2) و منطقه 3 بودند. در هر کدام از این فاصله‌ها 10 نمونه از خاک ریزوسفر پده جمع آوری شد. برای هر نمونه نیز ریشه‌های مویین جمع آوری شد و میزان آغشتگی قارچ‌ها و اسپورزایی برای نمونه‌ها مشخص گردید. همچنین خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک مربوط به هرکدام از این نمونه‌ها در فواصل مورد مطالعه نیز محاسبه شد. یافته‌ها: نتایج این پژوهش مشخص کرد که کمترین میزان آغشتگی ریشه در فاصله دوم (منطقه بینابینی) وجود دارد که دارای اختلاف معنی-داری با دو فاصله دیگر بود. همچنین، اگرچه بین تراکم اسپور در فاصله‌های مورد بررسی اختلاف معنی داری مشاهده نشد اما بیشترین تراکم در فاصله سوم مشاهده شد. از بین خصوصیات فیزیکی و شیمایی خاک، میزان فسفر، شن و رس خاک تفاوت معنی‌داری در مناطق مورد بررسی داشتند ولی دیگر خصوصیات مورد بررسی تفاوت معنی داری را نشان ندادند. همچنین هیچ همبستگی معنی داری بین میزان آغشتگی و اسپورزایی با متغیرهای مورد بررسی مشاهده نشد ولی همبستگی معنی داری بین رس و سیلت با فسفر خاک مشاهده شد. نتیجه‌گیری: با توجه به میزان آغشتگی بالای ریشه و همچنین تراکم اسپور بالا در ریزوسفر پده، می‌توان این گونه عنوان نمود که پده دارای همزیستی بالایی با قارچ‌های میکوریز بوده که می‌توان از این همزیستی به عنوان راهکاری برای احیا و توسعه جنگلهای پده استفاده نمود. همچنین فاصله از رودخانه می‌تواند به عنوان یک عامل موثر در میزان همزیستی قارچ‌های میکوریز و درختان پده در جنگلهای کناررودخانه‌ای باشد.

Keywords

• آغشتگی
• پده
• قارچ
• ریزوسفر
• میکوریز