Necmettin Erbakan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (Dec 2023)
Ebüssuûd Efendi ve Şânizâde’nin Sakk Kayıtları Işığında İslam ve Osmanlı Hukukunda İcâre (Kira)
Abstract
İslam hukukunda kira belirli bir menfaatin bir bedel karşılığında satılması olarak tanımlanmıştır. Bu yönü ile günümüze göre daha geniş bir kapsama sahip olmuştur. Taşınır, taşınmaz malların kirasının yanı sıra iş akitleri, taşıma sözleşmeleri hatta hasta hekim arasındaki sözleşmeler kira başlığı altında ele alınmıştır. İslam hukukunda genel olarak sözleşmelerin geçerli olması için bir şekil şartı ortaya konulmamıştır. Ancak insanlar haklarını korumak için aralarındaki sözleşmeleri kayıt altına alma ihtiyacı hissetmişlerdir. Hanefi mezhebi görüşleri doğrultusunda yargı teşkilatını oluşturan ülkelerde bu görevi kadılar ifa etmişlerdir. Hukuk tarihimizde bu konuda kadılara yardımcı eserler kaleme alınmıştır. Bunlardan ikisindeki kira kayıtları bu çalışmada ele alınarak değerlendirilmiştir. Bu örnekler arasında gayrimenkul kira sözleşmesi, iş sözleşmesi, taşıma sözleşmesi örnekleri bulunmaktadır. Ayrıca Şanizade’nin(öl.1242/1826) eserinde kira konusunda ortaya çıkan uyuşmazlıkların yargılanmasında tutulan mahkeme kayıtları bulunmaktadır. Bu kayıtlar incelendiğinde Osmanlı’da Müslümanlarla gayrimüslimlerin birbirleri ile ticari ve hukuki ilişkiler kurabildikleri ve mahkeme önünde eşit bir şekilde yargılamaya tabi tutulabildikleri, Osmanlıda kadınların kendi adlarına sözleşmeler yapabildikleri ve mahkemede taraf sıfatıyla yer alabildikleri görülmektedir.
