بررسی اثر بخشی طرح احیا و تعادل‌بخشی منابع آب زیرزمینی براساس روش فازی- تاپسیس (مطالعه موردی: دشت ارومیه)

Abstract

افت تراز آب زیرزمینی دشت ارومیه آذربایجان غربی؛ سبب گردیده احیاء آبخوان و برنامه‌ریزی برای جلوگیری از افت و افزایش تراز آن از اولویت‌های برنامه‌های اجرایی وزارت نیرو در این حوزه قرار گیرد.در این پژوهش در راستای احیای آبخوان و به موازات آن، اثر پارامترهای بارندگی سالیانه و کاهش برداشت از آب زیرزمینی، بر روی تغییرات تراز آبخوان دشت ارومیه با استفاده از تکنیک تاپسیس فازی مورد بررسی قرار گرفت. در این راستا میزان تأثیرگذاری اقدامات انجام شده بر اساس 4 سناریوی مدیریتی، پرسشنامه‌ای با 18 گزینه در قالب سه معیار اقدامات اجرا شده، اقدامات پیشنهادی کوتاه‌مدت و اقدامات پیشنهادی بلندمدت تهیه گردید. با توجه به گستردگی و تعامل چندگانه میان معیارها و اقدامات پیشرو، از روش فازی به منظور بیان تأثیر هر یک از گزینه‌ها به صورت کمی و از روش آنالیز فازی تاپسیس جهت تحلیل نظرات خبرگان با هدف رتبه‌بندی گزینه‌های هر سناریو در حل مسئله استفاده شد. نتایج حاکی از آن است که افزایش بارندگی و متعاقباً کاهش برداشت از منابع آب زیرزمینی همچنان مؤثرترین عامل در بهبود نسبی وضعیت کمی آبخوان می‌باشد. ضمناً با بررسی میزان بارش در چند سال اخیر در دشت ارومیه می‏توان اظهار داشت که علاوه بر تغییر میزان بارندگی به عنوان اصلی‏ترین عامل، گزینه‏های اثربخشی گروه‌های گشت و بازرسی (Ch6)، تغذیه آبخوان از طریق رهاسازی آب از سد شهرچای (Ch7) و انسداد انهار در فصول غیر زراعی و تغذیه آبخوان از طریق رودخانه اصلی (Ch4) از دسته اقدامات طرح احیا و تعادل بخشی (اجراشده) در بهبود تراز آب زیرزمینی مؤثر می‌باشد.

Keywords

• آبخوان دشت ارومیه
• احیا و تعادل‌بخشی
• روش فازی- تاپسیس
• سناریوهای مدیریتی