Klio (Oct 2020)
Franciszek Józef Bajerski, sędzia ziemskim michałowski i inwentarz jego majątku
Abstract
W zasobie Archiwum Państwowego w Toruniu przechowywany jest niezwykle interesujący inwentarz ruchomości dworu w Przesmnie (dziś Przecznie) – majątku leżącego w ziemi chełmińskiej, sporządzony w 1733 roku na polecenie Lukrecji z Bagniewskich Bajerskiej, wdowy po Franciszku Józefie Bajerskim, sędzim ziemskim michałowskim. Jego wyjątkowość polega na tym, że obok typowego spisu ruchomości i przedmiotów gospodarskich objął również archiwum rodzinne, lecz przede wszystkim obszerną bibliotekę. Niewiele katalogów księgozbiorów prywatnych przetrwało do naszych czasów. Wiadomo, że na obszarze Prus Królewskich znaczne biblioteki posiadali Cemowie, Guldensternowie, Konarscy, Krokowscy, Kruszyńscy czy Sierakowscy. Niektóre z nich rozproszone zostały jeszcze w XVII wieku, inne zniszczone zostały przez pożary w XIX wieku, kolejne przetrwały okres rozbiorów i ich kres nastał dopiero w wieku XX podczas II wojny światowej. O nich było wiadomo, jednak do naszych czasów nie przetrwał prawie żaden ze spisów ich zawartości, nie mówiąc o samych książkach. Wyjątkami są tu „Catalogus librorum” Kruszyńskich z Nawry spisany w 1780 r. i starszy o pół wieku opisywany tu katalog książek Franciszka Józefa Bajerskiego. Bajerscy byli jedną z niewielu rodzin w ziemi chełmińskich, której historia na tym terytorium sięgała jeszcze czasów krzyżackich. W XVIII wieku rodzina nie miała już takiego znaczenia jak w końcu XV i na początku XVI wieku. Jednak niektórzy jej przedstawiciele aktywnie uczestniczyli w życiu politycznym prowincji. Należeli do nich Aleksander – dziad, Mikołaj – ojciec i sam Franciszek Józef sędzia ziemski michałowski, pierwszy od ponad 120 lat urzędnik ziemski w rodzinie. Wiadomo, że biblioteka była własnością tego ostatniego, ale być może również jego przodkowie mieli udział w jej powstawaniu. Niniejszy artykuł przybliża postać Franciszka Józefa Bajerskiego, sędziego ziemskiego michałowskiego. Tekst uzupełnia edycja źródłowa inwentarza majątku Bajerskiego sporządzonego w kilka miesięcy po śmierci sędziego z inicjatywy wdowy po nim.
Keywords
