„SACRUM” WOBEC „DUCHOWEGO”. POJĘCIOWE PUŁAPKI I WARIANTY WZAJEMNYCH ODNIESIEŃ

Abstract

Przedmiotem artykułu jest refleksja nad stosowanymi przez badaczy wymiaru duchowego / wymiaru sacrum w literaturze terminami oraz konsekwencjami braku jasnych delimitacji semantycznych używanych pojęć. Jeżeli dodać do tego zachodzącą na naszych oczach przemianę kulturową, obejmującą także literaturę, skala trudności metodologicznych oraz interpretacyjnych rośnie. Z jednej więc strony mamy do czynieniaz nieostrościąpojęć, za pomocą których miałaby być opisywana rzeczywistość literacka - w aspekcie obecnych w niej sensów du­chowych oraz znaczeń generujących pole sakralnego, z drugiej strony, zasadnicze przemiany, którym podlega literatura współczesna. Zderzenie tych obydwu faktów doprowadza do sytuacji, iż badacz w pewnym sensie jest rozbrojony. Niedoskonałe narzędzia którymi dotychczas zwykł się posługiwać okazują się niekompatybilne z nowymi tekstami. Zachodzi zatem potrzeba zarówno doprecyzowania pojęć takich jak sacrum, metafizyczne czy duchowe w literaturze, jak i wypracowania nowych narzędzi analitycznych pozwalających na dotarcie do głębokich poziomów znaczeń literatury najnowszej. Zastosowanie ich mogłoby być pomocne w uchwyceniu kierunku i charakteru zmian obowiązującego do lat dziewięćdziesiątych XX wieku paradygmatu aksjologicz­nego, filozoficznego i estetycznego wpisanego w teksty literackie. Tak zarysowane pole problemowe określa myślowy trzon rozważań, które mającharakterteoretyczno-metodologiczny. Sformułowane postulaty badawcze wymagają - w przyszłości - weryfikacji przeprowadzonej na podstawie konkretnych tekstów literackich.

Keywords

• literaturoznawstwo, sacrum w literaturze, duchowość w literaturze, metodologia badań