Temporele instabiliteit van persoonlijkheidskenmerken op oudere leeftijd

Abstract

In deze literatuurstudie is onderzocht hoe veranderlijk persoonlijkheidskenmerken en persoonlijkheidsstoornissen gedurende de levensloop zijn alsmede welke gevolgen dit heeft voor persoonlijkheidsonderzoek bij ouderen. Vijf longitudinale studies, gebaseerd op het vijf factorenmodel van Costa & McCrae, ondersteunen de veronderstelling dat persoonlijkheidskenmerken gedurende de gehele levensloop aan verandering onderhevig zijn. Neuroticisme, extraversie en openheid nemen met het stijgen van de leeftijd af. Altruïsme en consciëntieusheid daarentegen nemen met het ouder worden toe. Eén longitudinale en drie cross-sectionele studies naar persoonlijkheidspathologie wijzen op leeftijdspecifieke veranderingen in de uitingswijze van (mal)- adaptieve persoonlijkheidseigenschappen. Bovendien toont een grootschalig cross-sectioneel onderzoek dat ongeveer éénderde van de DSM-As-II criteria voor persoonlijkheidsstoornissen onvoldoende van toepassing zijn op ouderen. Derhalve compliceren de temporele instabiliteit van persoonlijkheidskenmerken en de beperkte validiteit van de As-II criteria persoonlijkheidsonderzoek bij ouderen. Oplossingen zouden gezocht kunnen worden in grootschalige normeringstudies van persoonlijkheidsvragenlijsten bij ouderen in de GGZ en V&V-sector. Ook ingrijpende veranderingen binnen de DSM, zoals een leeftijdsspecifieke, alsmede multidimensionale benadering van persoonlijkheidsstoornissen verdienen aanbeveling.

Keywords

• persoonlijkheid
• persoonlijkheidsstoornissen
• persoonlijkheidsontwikkeling
• persoonlijkheidsdiagnostiek