بررسی تنوع ژنتیکی ژنوتیپ‌های تاتوره (Daturea stramonium L.) بر اساس صفات ریخت شناسی

Abstract

مقدمه: بیوتیپ‌ها یا اکوتیپ‌های یک گونه معمولاً از نظر میزان رشد، مورفولوژی و حساسیت به علف‌کش‌ها با یکدیگر متفاوتند. هنگامی که ژنوتیپ‌های مختلف یک گونه در معرض تغییرات محیطی قرار می‌گیرند، درجات مختلفی از تنوع رشد و نمو را نشان می‌دهند. تاتوره گیاهی است یکساله، پهن‌برگ علفی که تکثیر آن فقط از طریق بذر صورت می‌گیرد و فقط به صورت بذر زمستان گذرانی می‌کند. آگاهی از تنوع ژنتیکی این علف‌هرز می‌تواند منجر به پیشرفت برنامه‌های مدیریتی به منظور کنترل این علف‌هرز گردد. با توجه به اینکه اطلاعات علمی زیادی در مورد بررسی تنوع ژنتیکی تاتوره بر اساس شاخص‌های مورفولوژیک که روشی مرسوم و اولین قدم در مطالعات ژنتیکی می‌باشد، وجود ندارد. در این تحقیق به بررسی تنوع ژنتیکی بین شش ژنوتیپ تاتوره جمع‌آوری شده از نقاط مختلف کشور بر اساس صفات مورفولوژیک پرداخته شده است. مواد و روش: این مطالعه در گلخانه‌ی تحقیقاتی دانشکده‌ی کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی در سال 1396 انجام گرفت. برای انجام این تحقیق بذر شش ژنوتیپ مختلف تاتوره از استان‌های تهران، مشهد، گیلان، اردبیل، همدان و شهرستان مغان از استان اردبیل جمع‌آوری گردید. آزمایش بر پایه طرح کاملاً تصادفی با شش ژنوتیپ و در سه تکرار اجرا شد. اندازه‌گیری صفات مربوط به اندام‌های رویشی در مرحله گلدهی و صفات مربوط به غوزه در مرحله غوزه‌دهی انجام شد.یافته‌ها: بر اساس نتایج تجزیه واریانس اختلاف ژنوتیپ‌های مورد مطالعه برای صفات متوسط طول برگ، متوسط عرض برگ و تعداد بذر در غوزه در سطح احتمال یک درصد و برای صفات ارتفاع ساقه اصلی، طول میانگره، زاویه قرارگیری برگ و شاخص سطح برگ متوسط در سطح احتمال پنج درصد معنی‌دار بود. برآورد ضرایب همبستگی بین صفات نشان داد که بیشترین همبستگی مثبت و معنی‌دار بین وزن تر برگ‌ها با وزن تر کل گیاه (98/0 =r) و بیشترین همبستگی منفی و معنی‌دار بین وزن خشک ساقه با تعداد بذر (92/0- =r) وجود داشت. تجزیه به عامل‌ها برای کلیه صفات، پنج عامل اصلی را مشخص نمود که 98/99 درصد از تنوع موجود را توجیه نمودند. بر اساس تجزیه خوشه‌ای ژنوتیپ‌های مورد مطالعه در دو گروه قرار گرفتند. گروه اول شامل ژنوتیپ‌های اردبیل، همدان، مشهد و مغان و گروه دوم شامل ژنوتیپ‌های گیلان و تهران بود. نتیجه‌گیری کلی: نتایج گروه‌بندی بر اساس تجزیه خوشه‌ای، ژنوتیپ‌های مورد مطالعه را در دو گروه قرار داد. ژنوتیپ های تهران و گیلان در یک گروه و ژنوتیپ‌های اردبیل، همدان، مشهد و مغان در گروه دیگر قرار گرفتند که ژنوتیپ‌های هر گروه در یک سری خصوصیات مورفولوژیکی باهم شباهت داشتند. وجود تفاوت مورفولوژیکی بین این دو گروه ممکن است قدرت رقابتی آنها را تحت تأثیر قرار دهد و در واکنش به روشهای مدیریت شیمیایی و زراعی مؤثر باشد. هنگامی که یک علف کش در تماس با گیاهی قرار می گیرد عمل آن تحت تأثیر صفات مورفولوژی و ساختار گیاه و همچنین فرایندهای بیشمار فیزیولوژیک و بیو شیمیایی خواهد بود، که درون گیاه رخ می‌دهد. تنوع مورفولوژیکی ژنوتیپ‌های تاتوره می‌تواند قدرت سازگاری آنها را با شرایط محیطی و روش‌های مختلف مدیریت علف‌های هرز توجیه کند.

Keywords

• تجزیه خوشه‌ای
• تجزیه به عامل‌ها
• تاتوره و تنوع