اثرات سرمای دیررس بهاره بر گیاه سیاهدانه (Nigella sativa L.) تحت شرایط کنترل شده

Abstract

در اغلب سالها رشد گیاهان شدیدا تحت تاثیر سرمای دیررس بهاره قرار می گیرد. به منظور بررسی اثر این سرما بر گیاه دارویی سیاهدانه، آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در شرایط کنترل شده در دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد و پنج اکوتیپ سیاهدانه (بیرجند، سبزوار، فردوس، گناباد و نیشابور) پس از دو ماه رشد و خوسرمایی در شرایط طبیعی، در داخل فریزر ترموگرادیان در معرض دماهای پایین (صفر، 5/1-، 3-، 5/4-، 6-، 5/7- و 9- درجه سانتی گراد) قرار گرفتند. جهت تعیین خسارت سرما، دمای کشنده 50 درصد گیاهان بر اساس نشت الکترولیت ها (LT50el) ، دمای کشنده 50 درصد گیاهان بر اساس درصد بقاء (LT50su) ، دمای کشنده 50 درصد گیاهان بر اساس نکروز گیاه در لوله ازمایش (LT50tt) و دمای کاهنده 50 درصد وزن خشک گیاه (RDMT50) اندازه گیری شد. بازیافت گیاهان نیز بر اساس صفاتی نظیر تعداد و سطح برگ، وزن خشک گیاه و درصد خسارت سرما بر برگ گیاهان تعیین گردید. نتایج نشان داد که بر اساس شاخص های LT50su, LT50ttو RDMT50 اکوتیپ های سیاهدانه قادر به تحمل سرما در گستره 7/5- تا 0/9- درجه سانتی گراد بودند و اکوتیپ های سبزوار و فردوس به ترتیب تحمل به سرمای بیشتر و کمتری داشتند. از نظر صفات مربوط به بازیافت گیاهان، در اکوتیپ فردوس کمترین و در اکوتیپ های سبزوار و نیشابور بیشترین توان رشد مجدد مشاهده شد. همچنین همبستگی بالایی میان LT50tt با LT50 های نشت، بقاء وRDMT50 وجود داشت. با توجه به سریع تر بودن روش های نشت الکترولیت ها و بررسی ظاهری خسارت گیاه در لوله ازمایش، به نظر می رسد جهت ارزیابی تحمل به سرما در گیاهان شاخص‌های LT50el و LT50tt می توانند مورد توجه قرار داشته باشند.

Keywords

• بقاء
• تنش سرما
• رشد مجدد
• نشت الکترولیت ها
• نکروز گیاه