تأثیر برنامه تمرینی مهارت های ادراکی-حرکتی بر توجه انتخابی و ارتقاء نظریه ذهن در کودکان 12-8 سال

Abstract

مقدمه و اهداف نظریه ذهن به عنوان هسته مرکزی شناخت اجتماعی، یکی از محورهای مهم رشد روانی-اجتماعی در دوران کودکی به شمار می­رود که توجه انتخابی نقش اساسی در رشد جنبه ­های پیشرفته آن ایفا می­کند. تاکنون مداخلات گوناگونی برای توان­بخشی کودکان پیشنهاد شده است، اما طراحی مداخلات مبتنی بر توانای ی­های ادراکی-حرکتی دور از توجه بوده است؛ از این­رو، در پژوهش حاضر، تأثیر تمرین مهارت­ های ادراکی-حرکتی بر توجه انتخابی و ارتقاء نظریه ذهن در کودکان 12-8 سال مورد بررسی قرار گرفت. مواد و روش ­ها روش پژوهش حاضر از نوع نیمه ­تجربی با طرح پیش­آزمون-پس­آزمون با گروه کنترل بود که در آن 24 دختر با میانگین سنی 10/5 سال از بین دانش­ آموزان شهر تهران انتخاب شدند و به ‌صورت تصادفی در دو گروه تجربی و کنترل جای گرفتند (هر گروه 12 نفر). از آزمون ­های استروپ و نظریه ذهن برای سنجش متغیرها، قبل و بعد از دوره آزمایشی (16 جلسه 45 دقیقه ­ای، چهار جلسه در هفته به مدت یک ماه) استفاده شد. پروتکل آزمایشی شامل تمرین مهارت­های ادراکی-حرکتی با تأکید بر تعادل، آگاهی فضایی، آگاهی زمانی، آگاهی بدنی و جهت­یابی بود. در تحلیل داده ­ها از تحلیل کوواریانس در سطح اطمینان 95 درصد استفاده شد. یافته­ ها پس از کنترل سطوح پیش ­آزمون، اثر گروه بر توجه انتخابی (0/015=p)، بازشناسی عواطف و وانمود (0/023=p)، درک باور غلط (0/011=p) و درک شوخی و باور غلط ثانویه (0/048=p) معنادار بود، به­طوری­که گروه تجربی در مقایسه با کنترل، زمان استروپ کوتاه­تر و سطوح نظریه ذهن بالاتری داشت. همچنین، اندازه اثر مداخله آزمایشی بر جنبه ­های پیشرفته نظریه ذهن کوچکتر از جنبه­ های اولیه بود (0/17 در مقابل 0/35). نتیجه­ گیری تمرین مهارت­ های ادراکی-حرکتی بر بهبود توجه انتخابی و رشد نظریه ذهن در کودکان دختر سالم رده سنی 8 تا 12 سال موثر است، اما برای اثرگذاری بر جنبه­ های پیشرفته ­تر نظریه ذهن (درک شوخی و باور غلط ثانویه) نیاز به مداخلات پیچیده­تر با تأکید بر تعاملات بین فردی وجود دارد.

Keywords

• مهارت­ های حرکتی
• ادراک
• توجه
• نظریه ذهن
• رشد کودک