زیستن زیر مفهومی واحد به‌نام «ملّت» نقدی بر کتاب Communities Imagined (جماعت‌های تصوری) اثر بندیکت اندرسون

Abstract

به‌تعبیر بسیاری از نظریه‌پردازان، جماعت های تصوری یکی از تأثیرگذارترین کتاب‌های انتهای قرن بیستم است. براساس آن‌چه از بحث اندرسون در این کتاب برمی‌آید، ملّیت‌گرایی نوعی آگاهی کاذب متأثر از سرمایه‌داری نیست، بلکه حقیقتی است که خود به‌واسطۀ یکی از جنبه‌های مهم، ولی فراموش‌شدۀ سرمایه‌داری به‌وجود آمده است. سرمایه‌داری چاپی در بستر تاریخی خود یکی از گونه‌های بنگاه‌های اقتصادی است که نه‌تنها در شکل و انتشار فرهنگ تأثیر گذاشت، بلکه خود بخشی از تولید سرمایه‌داری نیز بود. دستاورد اندرسون در این اثر آن بود که نشان داد چگونه صنعت چاپ به تولید واحدهای ملّی کمک کرد. اما نگاهی نقادانه به جماعت‌های تصوری نشان می‌دهد که تحلیل اندرسون تحلیلی کم‌تر عملیاتی و کاربردی است. او این مسئله را توضیح نمی‌دهد که ملّت چگونه از سایر انواع جامعه (که خود آن‌ها را برمی‌سازد) متمایز می‌شود. هم‌چنین، تحلیل او از سه وجه پذیرای انتقاداتی بسیار جدی است. درک او از ملّت به‌مثابۀ امری فراطبقاتی، غیراجتماعی و همه‌جایی، غیابِ اقلیت‌ها، گروه‌های حاشیه‌ای و فرودستان در تحلیل او و هم‌چنین بی‌توجهی به مسئلۀ جنسیت و نقش بازتولیدی زنان در شکل‌گیری یک ملّت باعث می‌شود تا فضایی که او از شرایط شهروندی و ملّت می‌سازد، بر سبک زندگی مردانِ طبقۀ متوسط اروپایی مبتنی باشد.

Keywords

• بندیکت اندرسون
• جماعت‌های تصوری
• ملیت
• سرمایه‌داری چاپی
• ناسیونالیسم