ارزیابی فقر چند بعدی در مناطق شهری و روستایی ایران به عنوان شاخصی از توسعه عادلانه

Abstract

توسعه از اساسی‌ترین موضوعات داخلی و بین‌المللی کشورهاست و هر کشوری در پی یافتن جایگاه خود در این فرآیند عظیم و چند بعدی است. هدف این پژوهش «بررسی فقر چند بعدی در ایران به عنوان شاخصی از توسعه عادلانه» است. بررسی تجربه‌های موفق توسعه نشان می‌دهد که آن‌ها برخورد برنامه‌ریزی شده و عالمانه‌ای برای طراحی یک برنامه‌ی توسعه‌ی ملازم با عدالت اجتماعی داشته‌اند. از این رو در این پژوهش ابتدا مفهوم توسعه عادلانه مورد بررسی قرار گفته است و نتایج نشان می‌دهد که توسعه عادلانه، مسئله فقر را نه فقط در قالب فقر درآمدی بلکه فراتر از آن در قالب محرومیتِ فقرا، محرومین، اقلیت‌ها و گروه‌های به حاشیه رانده شده از دسترسی عادلانه به وجوه مختلف زندگی با کیفیت و با رفاه معرفی کرده و توجه فقر چندبعدی را در کانون تعریف توسعه عادلانه قرار می‌دهد. در این راستا در این پژوهش، محاسبه شاخص فقر چندبعدی به روش آلکایر و فاستر صورت گرفته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد روند این شاخص در مناطق روستایی ایران در طی سال‌های مورد بررسی کاهشی بوده و از 483/0 در سال 1369 به 183/0 در سال 1393 رسیده است. این کاهش به منزله کاهش وسعت و شدت فقر چندبعدی طی سال‌های 1398-1369 در مناطق روستایی است. در خصوص خانوارهای شهری این شاخص در سال 1370 برابر 239/0 است که بالاترین میزان طی سال‌های 1369 تا 1382 است که بعد از آن طی سال‌های 1387-1382 یک روند نوسانی را تجربه می‌کند اما طی این سال‌ها این شاخص در سال 1382 برابر با 260/0 و سال 1386 برابر با 294/0 است که بالاترین مقدار شاخص فقر چند بعدی طی سال‌های مورد مطالعه است که علت آن می‌تواند تورم‌های بالا و رکود اواخر دهه 1380 باشد.

Keywords

• توسعه عادلانه
• فقر چند بعدی
• روش آلکایر و فاستر
• عدالت