بررسی پایداری عملکرد کنجد با استفاده از پارامترهای آماری و روش‌های گرافیکی GGE بای پلات

Abstract

بررسی پایداری عملکرد کنجد با استفاده از پارامترهای آماری و روش‌های گرافیکی GGE بای‌پلاتچکیده:سابقه و هدف: کنجد یک گیاه روز کوتاه به شمار می‌رود و به نور، گرما و تنش‌های رطوبتی حساس می‌باشد و از نظر عملکرد در سال‌ها و مکان‌های مختلف دارای تغییرات گسترده‌ای می‌باشد. یک رقم تجاری برای اینکه از لحاظ تجاری بتواند موفق باشد بایستی عملکرد بسیار خوبی در طیف وسیعی از شرایط کشاورزی و اقلیمی داشته باشد. بخش قابل توجهی از کارهای بهنژادی محققان مختلف در سراسر جهان در مورد برآورد اثرمتقابل ژنوتیپ در محیط از طریق انجام آزمایشات چندمکانی تکرار‌دار می‌باشد. مواد و روش ها: به منظور شناسایی ژنوتیپ‌های با عملکرد بالا و پایدار و توصیه بهترین این ژنوتیپ‌ها برای مناطق مختلف کشت کنجد به منظور تقویت تولید کنجد در این مناطق، تعداد 36 توده بومی کنجد ( دریافت شده از بانک ژن ملی موسسه اصلاح و تهیه نهال و بذر) در سه منطقه کرج، مغان و جیرفت در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی به مدت دو سال زراعی (1397-1396) کشت شدند. هر ژنوتیپ در 3 خط 5/1 متری با فاصله دو بوته روی هر خط 8-7 سانتی متر و فاصله بین دو ردیف 60 سانتی متر کشت گردید. در پایان دوره رشد و پس از رسیدگی فیزیولوژیکی عملکرد دانه هر ژنوتیپ برآورد و بر اساس کیلوگرم در هکتار گزارش شد. نتایج مربوط به عملکرد دانه ارقام برای هر منطقه بطور جداگانه مورد تجزیه واریانس قرار گرفت و در ادامه عملکرد دانه ارقام برای کلیه مناطق و سال‌ها مورد تجزیه واریانس مرکب قرار گرفت. سپس از آماره‌های تک متغیره ضریب رگرسیون، واریانس انحراف از رگرسیون، واریانس پایداری شوکلا و اکووالانس ریک برای ارزیابی میزان پایداری عملکرد دانه ژنوتیپ‌ها استفاده شد. و در نهایت به منظور تحلیل بهتر اثرات متقابل ژنوتیپ با محیط از تجزیه مدل GGE بای پلات استفاده گردید. یافته ها: نتایج تجزیه مرکب داده‌ها حاکی از معنی‌دار بودن اثر مکان، سال، ژنوتیپ و اثر متقابل ژنوتیپ با مکان و سال برای عملکرد دانه بود. نتایج نشان داد که عملکرد دانه به میزان زیادی تحت تاثیر فاکتورهای محیطی قرار می‌گیرند. بر اساس کلیه پارامترهای پایداری مورد محاسبه ژنوتیپ شماره 10 انتخاب شد که دارای عملکرد بیشتر از میانگین کل، اکووالانس ریک و واریانس پایداری شوکلا پایین‌تر، ضریب رگرسیون معادل یک و کمترین واریانس انحراف از خط رگرسیون بود. این نتیجه دقیقاً در تجزیه بای‌پلات نیز مورد تایید قرار گرفت. از دیگر ژنوتیپ‌های پایدار و با میانگین عملکرد بالا می‌توان به 11، 9، 8 و 7 اشاره نمود.نتیجه‌گیری کلی: ژنوتیپ شماره 10 که یک توده بومی از منطقه حاجی‌آباد هرمزگان می‌باشد، نوسانات کمتری را در محیط‌های مورد آزمون نشان داده است و از نظر میانگین عملکرد نیز در جایگاه مناسبی نسبت به سایر ژنوتیپ‌ها قرار داشته و می‌توان از پتانسیل آن در برنامه‌های اصلاحی آتی استفاده نمود. کلمات کلیدی: اثر متقابل ژنوتیپ –محیط، پارامترهای پایداری، توده‌های بومی، کنجد

Keywords

• اثر متقابل ژنوتیپ –محیط
• پارامترهای پایداری
• توده‌های بومی
• کنجد