تحقیقات علوم قرآن و حدیث (Mar 2020)
فهم مسأله محور قرآن مبتنی بر رویکرد سازه‌گرایی واقع‌گرایانه
Abstract
مراجعه به قرآن از نظرگاه مسائل و پیش‌فهم‌های خواننده در مقابل تأکید بر درک دلالت اصلی متن، یک دوقطبی تقلیل‌گرایانه را در مقوله فهم قرآن رقم زده است که طرفداران هر دو قطب را از بهره‌مندی از ظرفیت‌های قطب دیگر باز داشته است. در پژوهش حاضر با هدف برون‌رفت از دوقطبی مذکور، نظریه سازه‌گرایی واقع‌گرایانه مورد استفاده قرار می‌گیرد. سازه‌گرایی واقع‌گرایانه رویکردی در معرفت‌شناسی است که شکل‌گیری معرفت را مبتنی بر دو پایه نظرگاه فاعل شناسا و واقعیت‌های عینی ساماندهی می‌کند. استفاده از این نظریه در فهم قرآن، از یک سو امکان ساخت سازه‌های شناختی از قرآن را متناسب با مسائل و نظرگاه خواننده فراهم می‌کند و از دیگر سو بدون گرایش به نسبی‌گرایی، برداشت‌های مسأله‌محور را در محدوده دلالت متن ساماندهی می‌کند. بررسی دو آیه دارای ظرفیت‌های دلالی مختلف در این مقاله مبتنی بر روی‌آورد سازه‌گرایی واقع‌گرایانه، نشان می‌دهد که در فرایند فهم مسأله‌محور قرآن، بین دو مؤلفه"مسائل و نظرگاه‌های خواننده" و "گستردگی ابعاد متن" هم‌بستگی تام وجود دارد؛ به گونه‌ای که هر چه مسائل و نظرگاه‌های خواننده متنوع‌تر باشد، امکان راهیابی به ابعاد بیشتری از متن مهیا می‌شود و هر چه ابعاد دلالی فرازهایی از قرآن گسترده‌تر باشد، امکان به کارگیری مسائل و نظرگاه‌های بیشتری در فهم آن فراز وجود دارد.
Keywords
