تحلیل بصری اشعار ابن خفاجه اندلسی با رویکرد امپرسیونیسمی

Abstract

رابطه نقاشی با ادبیات رابطه ای است دیرپای که منتقدان ادبیات از گذشته تا به امروز بدان اذعان داشته اند، و بی جهت نیست که نقاشی را شعر صامت و شعر را نقاشی گویا نام نهاده اند. ابن خفاجه( 451-533ق‌) یکی از معروفترین شعرای اندلس که به شاعر طبیعت نیز شهره شده، با الهام از چشم اندازهای زیبای طبیعت اندلس تصویرهایی پویا ، سیال و در نوع خود منحصر به فرد خلق کرده که با آثار نقاشان امپرسیونیست تا حدودی مشابهت هایی دارد. این نوشتار حاصل پژوهشی است با روش توصیفی تحلیلی که اشعار ابن خفاجه را با هدف نگرش جدید به شعر قدیم، و نیز بررسی وتحلیل ویژگی های بصری اشعار او طبق رویکرد امپرسیونیسمی، مورد کنکاش قرار داده است. از مهم ترین نتایج پژوهش حاضر، می توان به این موارد اشاره کرد: علی رغم اینکه ابن خفاجه حدودهفت قرن یا حتی بیشتر پیش از ظهور جنبش امپرسیونیسم می زیسته و هنرش را به منصّه ظهور رسانده اما شاید بتوان ادعا کرد که او تا حدودی مهم ترین اصول اساسی جنبش امپرسیونیسم را- که عبارت است از برداشت های آنی هنرمند از تصاویری که در واقعیت، تحت تاثیر میزان تابش و حتی جهت نور تداعی شده، در برخی اشعارش داشته است. قهرمانِ برخی از تابلوهای شعری ابن خفاجه همانند آثار امپرسیونیست ها، نور است که تحت تاثیر آن تصاویری غالبا با رنگ هایی ناب و خالص پدید می آیند ، تصاویری که در شعر ابن خفاجه حکم همان توصیف ها و تشبیه هایی را دارد که در موارد زیادی دور از واقعیت و یا حتی گاهی بسیار عجیب می نمایند و یا به عبارتی آشنایی زدایی می کند که البته در موارد زیادی اجتماع آن تصاویر در واقعیت نیز امکان پذیر نمی باشد مضافا بر اینکه فقط نور نیست که موجب تداعی صورت ها در ذهن خواننده می شود بلکه فقدان نور و به عبارتی تاریکی هم موجد برداشت های آنی و صورت هایی در خور توجه شده است. کاربست رنگ های خالص و ناب و قرارگرفتن رنگ ها در کنار یکدیگر بدون آنکه رنگ ها با یکدیگر آمیخته شوند، را نیز می توان از جمله مشابهت های هنری شعر ابن خفاجه با آثار امپرسیونیست ها به شمار آورد.

Keywords

• امپرسیونیسم
• تصاویر شعری
• تحلیل بصری
• عصر اندلس
• ابن خفاجه