مجله زبان و ادبیات عربی (Feb 2022)
بررسی نقش سازوکار تقابل در پیوند آیات قرآن (با محوریت سورهی آل عمران)
Abstract
تقابل معنایی یکی از ابزارهای هنری و زیبایی آفرین است که بالاترین مراتب زیبایی را در ساختار و محتوای قرآن کریم باعث گشته است. توجه و مطالعهی زیباشناسی تقابل و ساختارهای تقابلی در آیات ارجمند قرآن میتواند با تقدیم مفاهیم نهفتة ارزشمند و دادههای هنری احساس‌برانگیز، به بازنمودن برخی ابهامات و پیچشهای معنایی در آنها کمک کند و تا حدود زیادی به نیازها و پرسشهای روح و عقل انسان پاسخ گفته و بر آنها تأثیر گذارد و ازآنجاکه تقابل در قرآن کریم جلوهای از زیباییها و شگفتیهای این کتاب آسمانی و وجهی از وجوه اعجاز آن است، ضرورت و اهمیت بررسی نقش ساز وکار تقابل در این سوره که از ویژگیهای خاصی برخوردار است، به‌خوبی آشکار می‌گردد. در این پژوهش ضمن شناسایی این سازوکار و ابزار هنری در سورهی آل عمران، تأثیر آن در ایجاد توازن آوایی و زیبایی ساختار و ایجاد پیوند و توازن معنایی و زیبایی محتوای این سوره مورد بررسی قرارگرفته است. در این راستا ابتدا به بررسی معنای لغوی و اصطلاحی واژهی"تقابل" و اهمیت و جایگاه آن در ایجاد زیبایی سخن پرداخته‌شده و سپس با تحلیل نمونههایی از انواع تقابل معنایی در سورهی آل‌عمران، روشن میشود که چگونه این ابزار بلاغی توانسته است در این سوره انسجام آوایی و وحدت ساختاری ایجاد کند و در انسجام و وحدت معنایی آیات و تقدیم مفاهیم والا در آنها نقش داشته باشد. و با تقابلسازی صفات خداوند باعث ارائهی تعریف جامع و کاملی از خداوند یکتا در این سوره شده و تسلط همه جانبة او بر امور هستی از ازل تا ابد را اثبات کرده و به نفی همهی خدایان ادّعایی کافران پرداخته است.
Keywords
