تجزیه و تحلیل و پهنه‌بندی میزان فرسایش خاک و ارتباط آن با شاخص‌های هیدروژئومورفیک و پوشش‌گیاهی ، مطالعه موردی: حوزه آبریز خیاوچای، مشکین شهر

Abstract

فرسایش خاک از جمله تهدیدات زیست‌محیطی جدی است که می‌تواند بر جنبه­های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشورها تأثیر بگذارد. یکی از مدل‌های تجربی پرکاربرد برای تخمین میزان فرسایش خاک معادله جهانی فرسایش خاک اصلاح‌شده موسوم به مدل RUSLE می‌باشد. هدف از این پژوهش تجزیه و تحلیل و پهنه‌بندی میزان فرسایش خاک و ارتباط آن با شاخص‌های هیدروژئومورفیک و پوشش­گیاهی حوضه آبریز خیاوچای مشکین شهر می‌باشد. فاکتورهای مدل RUSLE شامل فرسایندگی­باران (R)، فرسایش‌پذیری خاک (K)، توپوگرافی (LS)، پوشش­گیاهی (C) و عملیات حفاظتی (P) است که به ترتیب عامل فرسایندگی باران با استفاده از داده‌های بارندگی، لایه بافت خاک، مدل رقومی ارتفاعی و کاربری ­اراضی می‌باشد در محیط سامانه اطلاعات مکانی (GIS) تهیه شده‌اند و پس از روی‌هم‌گذاری لایه‌ها، مقدار فرسایش سالانه خاک بین 0 تا 54/150 تن بر هکتار در سال در سطح حوضه برآورد شد. در گام بعد شاخص‌های هیدروژئومورفیک و پوشش­گیاهی که در رخداد فرسایش خاک موثر هستند شامل شاخص رطوبت توپوگرافی (TWI)، شاخص توان آبراهه (SPI)، شاخص انحناء­دامنه (Curvatore)، شاخص انحناء مقطع (Profil Curvatore)، شاخص انحناء سطح (Plan Curvatore) و شاخص پوشش گیاهی عادی (NDVI) در محیط ArcMap ایجاد و نقشه‌های پهنه‌بندی تهیه شدند. نتایج این پژوهش همچنین نشان داد عامل توپوگرافی با ضریب همبستگی 92/0 درصد بیش‌ترین تاثیر را در برآورد فرسایش سالانه خاک توسط مدل RUSLE داشته است. در بررسی دیگر ارتباط بین شاخص‌های هیدروژئومورفیک و پوشش­گیاهی با میزان فرسایش سالانه خاک انجام گرفت و نتایج نشان داد که شاخص‌های تفاضل پوشش­گیاهی نرمال‌شده و انحناء مقطع به‌ترتیب با ضریب همبستگی 57/0 و 05/0 نسبت به شاخص‌های دیگر به‌ترتیب بیش‌‌ترین و کم‌ترین تاثیرگذاری را دارا می‌باشند. نتایج این پژوهش امکان تلفیق شاخص‌های موثر هیدروژئومورفیک و پوشش­گیاهی بر فرسایش و نیز امکان استفاده از سایر شاخص‌های موثر و قابلیت‌های RS و GIS را جهت تخمین کمی مقادیر فرسایش خاک را تایید می‌نماید.

Keywords

• فرسایش‌خاک
• رگرسیون
• مدل rusle
• شاخص‌ پوشش‌گیاهی‌عادی
• هیدروژئومورفیک
• حوضه آبریز خیاوچای
• شمال‌غرب ایران