سیاست علم و فناوری (Mar 2012)
سازوکار ملی ترویج علم در ایران؛ با تمرکز بر سیاست‌گذاری و پیاده‌سازی
Abstract
به منظور تعیین بهترین شیوه سیاست‌گذاری و پیاده‌سازی فرایند ترویج علم در کشور، ارائه سازوکاری ملی با توجه به چالش‌ها، ضروریات و نیازهای یک کشور اجتناب‌ناپذیر است. در این پژوهش تلاش شده است به‌طور ویژه، به این مهم پرداخته شود. بدین منظور جامعه پژوهش شامل 60 تفر از صاحبنظران حقیقی و حقوقی در کشور که هریک به نوعی برای ترویج علوم در کشور فعالیت می‌کنند مورد مراجعه قرار گرفته‌اند. داده‌ها توسط تلفیقی از روش‌های پژوهشی اعم از اسنادی-کتابخانه‌ای و پیمایشی گردآوری شده است. ابزار گردآوری داده‌ها، پرسشنامه (محقق ساخته) و روش نمونه‌گیری، هدفمند و گلوله‌برفی بوده است. تعیین بهترین شیوه سیاست‌گذاری و پیاده‌سازی ترویج علم در کشور همزمان با ترسیم و تعریف سازوکار ملی ترویج علم، یکی از مهمترین نکات مورد نظر در این مقاله بوده است. قابل ذکر است پس از جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها و ترسیم سازوکار اولیه، تعدادی از صاحبنظران در طرح پرسش از خبرگان (دلفی) شرکت کرده و به بازبینی، اصلاح و تایید سازوکار پرداختند. به منظور شناسایی بهترین روش‌های به کار گرفته شده و الگوگیری از روش‌های موفق سایر کشورهای پیشرو در این زمینه، مطالعاتی در سطح بین‌المللی نیز صورت گرفته است. تحلیل یافته‌ها نشان داد که «سیاست‌گذاری متمرکز ملی (شورایی و هیات امنایی) و پیاده‌سازی غیرمتمرکز» بهترین شیوه برای سازوکار ملی ترویج علم از دید پاسخگویان است. طبق این مدل از سیاست‌گذاری، شورایی از سیاست‌گذاران به سیاست‌گذاری کلان می‌پردازند و سایر نهادها نیز ضمن تعامل با این شورا، به پیاده‌سازی فرایندهای ترویج علم می‌پردازند.
