Osmanli Bilimi Arastirmalari (Jan 2019)
Istanbul’da bir Payen Aritmometresi ve Turkce Kullanim Kilavuzu
Abstract
Mekanik hesaplayicilarin ilk modelleri on yedinci yuzyilda tasarlanmis ve az sayida imal edilmistir. Bu makineler izleyen yillarda gelistirilerek daha cok sayida uretilmistir. Fransiz matematikci Thomas (de Colmar, 1785-1870) Fransiz ordusunda gorevli iken 1820 yilinda tasarladigi ve patentini aldigi aritmomètre, ticari basariyi yakalayan ilk mekanik hesaplayici olmustur. Thomas’nin vefatindan sonra alet, ailesi ve muhendis Louis Payen (1839-1901) tarafindan gelistirilmis; Avrupa’da, ozellikle Fransa’da yaygin kullanilmistir. Bugun dunyanin cesitli ulkelerindeki koleksiyonlarda Thomas ve Payen tarafindan uretilmis aritmometreler bulunmaktadir. 1888 tarihli bir Payen aritmometresi (No. 2378) Istanbul Universitesi Nadir Eserler Kutuphanesi’nde bulunmaktadir. Bu makale, adi gecen makineyi ve onun 1893 tarihli Turkce kullanim kilavuzunu ve cevirmeni Mehmed Izzet Efendi’yi tanitacaktir.
Keywords
