مجله اقتصاد و توسعه کشاورزی (Feb 2022)
تأثیر تغییرات اقلیم و کمبود آب بر تصمیمهای آبیاری کشاورزان استان خراسان شمالی: محصولات عمده زراعی
Abstract
در این مقاله، اثر کمبود آب و شرایط اقلیمی بر تصمیمات آبیاری کشاورزان در تولید محصولات عمده زراعی گندم، جو، پنبه، چغندرقند و یونجه در استان خراسان شمالی ارزیابی شده است. تصمیمهای آبیاری کشاورزان در قالب یک مدل مدیریت شامل معادلات سهم اراضی آبی، پذیرش تکنولوژی آبیاری و دفعات آبیاری مزرعه تعریف شده است و اثر شاخصهای کمبود آب و عوامل اقلیمی، روش تأمین آب مزرعه، ویژگیهای اراضی و جمعیتی کشاورز مورد بررسی قرار گرفتند. برای این منظور از طریق تکمیل پرسشنامه توسط 380 کشاورز اطلاعات مورد نیاز جمعآوری و سپس با استفاده از روشهای لاجیت کسری، لاجیت دوگانه و OLS معادلات مدل مدیریت برآورد شدهاند. نتایج نشان داد که کمبود اقتصادی و فیزیکی منابع آب، شرایط اقلیمی دما و بارندگی و رخدادهای شدید سرمازدگی و گرمازدگی محصول و خشکسالی، تأثیر قابل توجهی بر تصمیمهای آبیاری کشاورزان دارند. کشاورزان از طریق تصمیم به آبیاری مزرعه و اتخاذ تکنولوژیهای جدید سعی میکنند خسارت ناشی از تغییر اقلیم و کمبود آب را کاهش دهند. همچنین نوع منبع آبیاری سطحی و زیرزمینی، روش آبیاری، کیفیت و مقیاس مزرعه بر تصمیمات کشاورز تأثیر معنادار دارد. در مناطقی که آب سطحی در دسترس نیست، سطح اراضی آبی کاهش مییابد و به دلیل کمبود آب، کشاورزان رغبت بیشتری برای سرمایهگذاری در فناوریهای جدید دارند. مزارعی که از نظر جنس خاک مزرعه، جهت و شیب زمین زراعی و دسترسی به منابع از کیفیت بالاتری برخوردار هستند، کشاورزان تمایل بیشتری برای سرمایهگذاری در روشهای نوین آبیاری دارند و دفعات آبیاری را در مزارع افزایش میدهند. لذا، اعمال سیاستهایی جهت بهبود کیفیت و یکپارچهسازی اراضی، میزان گسترش تکنولوژی را افزایش و حجم آب مصرفی در مزرعه را کاهش میدهد. همچنین، ویژگیهای جمعیتی کشاورز از قبیل تجربه، مالکیت، تحصیلات بر تصمیماتی که کشاورز برای آبیاری مزرعه میگیرد تأثیرگذار هستند. ایجاد بستر تحصیل و آموزش کشاورزان، میزان آگاهی کشاورزان را نسبت به روشهای نوین کشاورزی و اهمیت منابع آب افزایش میدهد. نتایج این تحقیق اطلاعات ارزشمندی در مورد چگونگی واکنش کشاورزان در سیستمهای تولید و انطباق با تغییرات اقلیمی و اتخاذ سیاستهای اثربخش فراهم میکند.
Keywords
