شناسایی و دسته بندی معیارهای ارزیابی بروندادهای علمی در زیست بوم نشر علمی

Abstract

هدف: وجود یک سامانه ارزیابی علمی قدرتمند و قابل‌اطمینان، برای دریافت بازخورد دقیق و پیوسته از نتایج، پیامدها و آثار برون‌دادهای علمی، ضروری است. چنین نظامی از گوناگون، ارزش یک برون‌داد علمی را به تصویر می‌کشد. از این رو هدف اصلی پژوهش حاضر شناسایی و دسته‌بندی معیارهای ارزیابی برون‌دادهای علمی در حوزة زیست‌بوم نشر علمی با در نظر گرفتن متون، شبکه‌های نشر علمی و دیدگاه خبرگان نشر علمی است تا به طراحی نظام ارزیابی برون‌دادهای علمی کمک نماید.روش‌شناسی: برای ارائه چارچوب مفهومی از شاخص‌های ارزیابی در زیست‌بوم نشر علمی از روش آمیخته و رویکرد سه‌سویه‌سازی استفاده شده‌است. ابتدا معیارهای استفاده شده در حوزة نشر علمی با به‌کارگیری مرور نظام‌مند از 331 منبع استخراج شد. سپس برای تعیین اعتبار معیارهای استخراج‌شده و تکمیل چارچوب اولیه، معیارهای شناسایی‌شده در 12 پایگاه علمی مورد بررسی قرارگرفت و در پایان به تأیید 30 نفر از خبرگان داخلی و خارجی رسید.یافته‌ها: روی‌هم‌رفته 331 مدرک برای مطالعات مرور نظام‌مند معیارهای ارزیابی در زیست‌بوم نشر علمی مورد تأیید قرارگرفت. داده‌های استخراج‌شده از مرور نظام‌مند در حوزة ارزیابی در 3 گروه دسته‌بندی شد و شامل شکل، نوع و قالب ارزیابی است. براساس دو مطالعه دیگر، شاخص جدیدی به معیارهای شناسایی‌شده اضافه نشد؛ اما یافته‌ها نشان از تأکید و توجه متخصصان به نوع خاصی از شاخص‌های شناسایی‌شده در حوزة ارزیابی برون‌دادهای علمی داشت.نتیجه‌گیری: درمجموع 3 شاخص اصلی و 9 شاخص فرعی برای ارزیابی زیست‌بوم نشر علمی شناسایی شد. در شکل ارزیابی، 4 شاخص فرعی (ارزیابی‌های محتوایی، باز، دگرسنجی و کتاب‌شناختی) در نوع ارزیابی، 3 شاخص فرعی (ارزیابی کمی، ارزیابی کیفی، ارزیابی آمیخته) و در قالب ارزیابی، 2 شاخص فرعی (ارزیابی فنی و غیر فنی) شناسایی‌شد. همچنین، نتایج نشان از هم‌راستایی هر سه مطالعه (مرور نظام‌مند، مشاهده شبکه‌های نشر علمی و نظرسنجی از خبرگان) دارد. هرچند در هر یک از سه مطالعه، بر شاخص‌های خاصی از مؤلفه ارزیابی تأکید دارند. خروجی هر سه مطالعه نشان‌می‌دهد، آنچه در ارزیابی زیست‌بوم نشر علمی در اولویت است شکل و نوع ارزیابی است. در قالب ارزیابی نیز بیشتر بر روش‌های معمول و شناخته‌شده تأکید شده است. پژوهش حاضر می‌تواند الگوی مناسبی برای طراحی نظام ارزیابی برون‌دادهای علمی قرار گیرد.

Keywords

• ارزیابی علمی
• برونداد علمی
• شاخصهای ارزیابی
• زیست بوم نشر علمی
• نشر علمی
• سه سویه سازی