Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (Jun 2022)
Metin Tenkidinde Stemmatik (Soy-Ağacı) Yöntemi Üzerine Teorik Bir İnceleme
Abstract
Stemmatik/soy-ağacı yöntemi özellikle Batıda metin tenkitçiliği sahasında oldukça yaygın kullanılan bir metot haline gelmiştir. Temeli XVI. yüzyıla kadar uzanan ve XIX. yüzyılın ilk yarısını takip eden yıllarda tekamül seyrini büyük ölçüde tamamlayan bu yöntem, yazmalar arası soya bağlı bir ilişkinin bulunduğu fikrine dayanmaktadır. Bu makalede tespit (recensio) ve inceleme (examinatio) olmak üzere iki aşamadan oluşan soy-ağacı yöntemi, teorik planda temel kaynaklar referans alınarak incelenmiştir. Her yöntemde olduğu gibi soy-ağacı yöntemine de birtakım eleştiriler yöneltilmiştir. Ancak yöntemi kuşkulu hale getiren unsurların diğer yöntemlerde de fazlasıyla yer aldığı görülmektedir. “Ortak hata” vurgusunu temele alarak metnin mümkün olduğunca hatalardan arındırılmış versiyonuna ulaşmak, diğer yöntemlerden farklı olarak tüm asıl nüshaları tahkik çalışmasına bilfiil dahil etmek, her ne kadar tahkik faaliyetini daha zor ve uzun vadeli yapsa da dipnotta metne dahil olması muhtemel vecihleri en geniş ve kapsayıcı bir şekilde okuyucuya sunmak, birçok metnin tenkitli neşrinde diğer yöntemlere nazaran daha etkin bir biçimde kullanılabilir olmak ve birkaç nüshayı esas almakla yetinen metin tenkidi yöntemlerinde muhtemelen fark edilemeyecek birtakım hataların tespit ve onarılmasında daha elverişli olmak gibi özellikler soy-ağacı yöntemini, özellikle Temel İslam Bilimleri sahasında klasik eserlerin tenkitli neşrinde takip edilen diğer metin tenkidi yöntemlerine güçlü bir alternatif yapma yolunda oldukça etkili olacaktır.
