وضعیت پژوهشگران حوزه علوم پایه در اشتراک‌گذاری و استفاده مجدد از داده‌های پژوهشی

Abstract

هدف: فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی موجود بستری را فراهم آورده‌اند که از طریق آن پژوهشگران قادرند حتی داده‌های مورد استفاده در پژوهش خود که ممکن است به سختی به دست آمده باشد را با دیگر پژوهشگران به اشتراک بگذارند و دیگران هم بتوانند این داده‌ها را در اختیار گرفته و مورد تحلیل و بررسی مجدد قرار دهند. هدف پژوهش حاضر، بررسی وضعیت پژوهشگران ایرانی حوزه علوم پایه در اشتراک و استفاده مجدد از داده‌های پژوهشی است.روش: این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و با رویکرد کمی و به شیوه پیمایشی انجام شد. جامعه پژوهش را پژوهشگران حوزه علوم پایه که در سال 2021 در پایگاه وب آو ساینس مقاله داشتند، تشکیل دادند. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه‌ محقق‌ساخته‌ای بود که بر اساس منابع مرتبط به صورت الکترونیکی طراحی شد. نمونه آماری شامل 309 پژوهشگر در این پژوهش شرکت کردند. از نرم‌افزار اس‌پی‌اس‌اس به منظور تجزیه و تحلیل یافته‌ها استفاده شد.یافته­‌ها: نتایج نشان داد بیش از 64 درصد از پژوهشگران تجربه اشتراک‌گذاری داده‌های پژوهشی را ندارند هر چند نگرش مثبتی نسبت به این موضوع دارند و بسیاری از آن‌ها تمایل به استفاده مجدد از داده‌های پژوهشی دیگران را دارند. عوامل فردی، فرهنگی و رفتاری، حقوقی و سیاسی مؤثر بر اشتراک‌گذاری داده‌های پژوهشی در وضعیت مطلوبی قرار دارند اما عوامل سازمانی و فنی در وضعیت نامطلوبی هستند. میان عوامل فردی، فنی، فرهنگی و سیاسی، سازمانی و حقوقی و سیاسی با متغیرهای جمعیت‌شناختی پژوهش به جز در مواردی در متغیر جنسیت، تفاوتی مشاهده نشد. به لحاظ فنی، سازمانی و ساختاری هنوز شرایط تحقق اشتراک و استفاده از داده‌های پژوهشی فراهم نیست. قوانین، آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های مربوط آماده نشده‌اند، محرک‌های مادی و معنوی در سازمان‌ها و نهادهای مربوط به وجود نیامده‌اند و زیرساخت‌های فنی سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و استانداردهای مورد نیاز فراهم نشده است.نتیجه‌گیری: با وجود این که نگرش مثبت در میان پژوهشگران علوم پایه برای اشتراک‌گذاری و استفاده مجدد از داده‌های پژوهشی وجود دارد اما به لحاظ فنی و سازمانی امکان تحقق آن وجود ندارد؛ بنابراین، بایستی تلاش‌هایی مداوم جهت ایجاد فرهنگ به اشتراک‌گذاری داده در مراکز علمی و دانشگاهی صورت گیرد؛ قوانین و مقررات شیوه اشتراک‌گذاری داده‌های پژوهشی و نیز استفاده مجدد از آن‌ها با رعایت اخلاق پژوهشی تدوین شود و مشوق‌های مادی متنوع برای پژوهشگرانی که داده‌های پژوهش خود را به اشتراک می‌گذارند، در نظر گرفته شود.

Keywords

• اشتراک‌گذاری داده
• داده‌های پژوهشی
• علوم پایه
• استفاده مجدد از داده‌ها