تخمین عدم قطعیت در واسنجی فرآیند بارش– رواناب روزانه با استفاده از تابع تشابه تعمیم‌یافته در مدل HBV

Abstract

تعیین دقیق میزان رواناب حاصل از بارش در سطح حوضه‌های آبریز، ‌به‌دلیل تأثیر مؤلفه‌های مختلف، نظیر رطوبت خاک، تبخیر و تعرق، نفوذ و عدم امکان اندازه‌گیری دقیق آن‌ها، توأم با خطا است.از این‌روی شبیه‌سازی فرآیند بارش– رواناب با عدم قطعیت همراه است. عدم قطعیت در واسنجی مدل‌ها، ناشی از اطلاعات ورودی، ساختار مدل و پارامترهای به‌کار رفته می‌باشد.کمی‌سازی عدم قطعیت، برای تصمیم‌گیری در طرح‌های منابع آب، ضروری است. یکی از روش‌های محاسبه عدم قطعیت در فرآیند شبیه‌سازی، استفاده از تئوری بیز به‌عنوان پایه محاسبات است. در این تحقیق از روش ابتکاری که ترکیبی از تحلیل بیز و شیوه مونت‌کارلو با در نظر گرفتن معیارهای نکویی برازش است، تحت عنوان تابع تشابه تعمیم یافته در محاسبه عدم قطعیت استفاده گردید. به‌منظور تشخیص عدم قطعیت پارامترهای مورد استفاده در واسنجی مدل بارش- رواناب HBV از معادله جریان روزانه ورودی به سد شهید رجایی در حوضه آبریز تجن، استفاده گردید. نتایج نشان داد روش مزبور قابلیت تشخیص عدم قطعیت در مدل را دارد. به‌طوری که شاخص ناش در در بازه 4/0 تا 68/0 به‌دست آمد. روش مزبور در خصوص شناسایی و معرفی نظریه همپایانی، با استفاده از دسته پارامترهای مختلف در واسنجی مدل، موثر است. به‌طوریکه با به‌کارگیری دسته‌ پارامترها، مقدار یکسانی از شاخص نکویی برازش، حاصل می‌گردد.

Keywords

• تحلیل بیز
• مونت‌کارلو
• هم‌پایانی
• شبیه‌سازی
• سد شهید رجایی