مدل‌سازی هیدرولوژی اجتماعی با تغییر اولویت‌های جامعه در حوضه آبریز طشک- بختگان

Abstract

مقدمه: توسعه کشاورزی در بالادست دریاچه‌های طشک و بختگان همراه با خشکسالی‌های رخداده در دهه 1380، منجر به کاهش شدید سطح آب دریاچه‌ها شده است. این مطالعه پتانسیل مدل‌سازی هیدرولوژی اجتماعی برای توصیف سیستم‌های درهم‌تنیده آب-انسان را با مفاهیم و ‌روابط ساده نشان می‌دهد.روش­: تمرکز این مطالعه روی توسعه مدل مفهومی هیدرولوژی اجتماعی به‌منظور شبیه‌سازی اندرکنش‌های پاسخ جامعه با هیدرولوژی در حوضه آبریز دریاچه‌های طشک و بختگان است. برای بخش اجتماعی مدل از متغیرهای حساسیت جامعه و پاسخ رفتاری و برای بخش هیدرولوژی از مدل بیلان آبی توسعه ‌داده‌شده برای حوضه‌های خشک استفاده‌شده است. به‌دلیل گسترده ‌بودن حوضه و تفاوت‌های مناطق مختلف آن فرض شده­است که تغییر در اولویت‌های انسانی و حساسیت‌های جامعه برای ساکنین بالادست و پایین‌دست حوضه می‌تواند متفاوت باشد. محدوده زمانی این تحقیق سال‌های آبی 76-1375 تا 92-1391 است.یافته­ها: یافته­های پژوهش نشان داد که با توجه به میانگین خطای کمتر از 10% در شبیه‌سازی سطوح زیرکشت، انتخاب عوامل مؤثر بر حساسیت جامعه، انتخاب مناسبی بوده است. نتایج مدل‌سازی هیدرولوژی حوضه با درنظر گرفتن دو لایه خاک با ورودی سطح زیرکشت محاسباتی، نشان از دقت قابل‌قبول مدل در توانایی شبیه‌سازی جریان رواناب در حوضه‌آبریز طشک-بختگان داشت. نتیجه­گیری: نتایج تحقیق نشان داد در نواحی بالادست حوضه که دارای بارش و منابع آب بیش‌تری است، درک جامعه از تهدید کیفیت زندگیشان پایین بوده و اولویت ساکنان آن تمایل به استفاده بیشتر از منابع آب و زمین است. اما در نواحی پایین‌دست حوضه با مشکلات زیست‌محیطی و کمبود منابع آب، مردم با درک بالایی از تهدید کیفیت زندگیِ خود، اولویت خود را به استفاده کمتر از منابع آب و زمین تغییر داده‌اند.

Keywords

• هیدرولوژی اجتماعی
• متغیر حساسیت جامعه
• پاسخ رفتاری
• حوضه آبریز طشک- بختگان