تعیین تابع تولید برتر آب-شوری-عملکرد ماده خشک در دوره رشد رویشی خرما

Abstract

سابقه و هدف: برنامه‌ریزی دقیق به‌منظور استفاده بهینه از منابع آب در بخش کشاورزی با توجه به شرایط اقلیمی کشور از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. بر اساس نتایج تحقیقات انجام شده، خشکی و شوری دو عامل محدود کننده تولیدات کشاورزی در مناطق خشک و نیمه خشک است. از آنجا که تغییر هر یک موجب تعدیل و یا تشدید اثر دیگری بر گیاه می‌شود، بررسی تاثیر توام آنها بر گیاهانی مانند نخل خرما ضرورت دارد. در این پژوهش، اثرات توام تنش آبی و شوری آب آبیاری در مرحله رشد رویشی خرمای رقم برحی که یکی از مهمترین ارقام تجاری کشور است، مورد بررسی قرار گرفت. مواد و روش‌ها: این پژوهش به روش فاکتوریل در قالب طرح آماری کاملا تصادفی با دو عامل میزان آب آبیاری و شوری آب آبیاری در سه تکرار روی نهال‌های خرمای رقم برحی انجام شد. میزان آب آبیاری در سه سطح 100، 85 و 70 درصد نیاز آبی گیاه و شوری آب آبیاری در سه سطح 5/2، 8 و 12 دسی زیمنس بر متر بودند. میزان آب آبیاری با اندازه‌گیری رطوبت خاک محاسبه شد. توابع تولید آب - شوری - عملکرد ماده خشک به صورت معادلات خطی ساده، لگاریتمی، درجه دوم و متعالی تعیین شدند. پنج شاخص آماری ضریب تعیین تعدیل شده (R2adj)، کارایی مدل‌سازی (EF)، حداکثر خطا (ME)، ریشه میانگین مربعات خطای نرمال شده (nRMSE) و ضریب جرم باقی مانده (CRM) برای ارزیابی و مقایسه این معادلات استفاده شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که تیمارهای میزان آب آبیاری، شوری آب آبیاری و اثرات متقابل میزان آبیاری و شوری آب اثر معنی‌دار بر تمام صفات رویشی به‌جز مقدار نسبی آب اندام هوایی داشتند. با کاهش میزان آبیاری از 100 به 85 درصد نیاز آبی گیاه، میانگین ماده تر و خشک اندام هوایی به‌ترتیب فقط 0/5 و 6/5 درصد کاهش یافت که معنی‌دار نبود. میانگین ماده تر و خشک اندام هوایی هنگام آبیاری به میزان 70 درصد نیاز آبی گیاه، به‌ترتیب با 3/26 و 4/24 درصد کاهش معنی‌دار داشتند. در حالی که با افزایش شوری آب از 5/2 به 8 دسی زیمنس بر متر، میانگین ماده تر و خشک اندام هوایی به‌ترتیب با0/44 و 0/42 درصد کاهش معنی‌دار یافتند که این مقادیر در آب 12 دسی زیمنس بر متر به‌ترتیب به 1/54 و 0/52 درصد رسید. بیشترین مقادیر صفات رویشی گیاه در آبیاری با آب 5/2 دسی زیمنس بر متر به میزان 100 درصد نیاز آبی گیاه بود که اختلاف معنی‌دار با سایر تیمارها به جز آبیاری با آب 5/2 دسی زیمنس بر متر به میزان 85 درصد نیاز آبی داشت. نتیجه‌گیری: آبیاری نهال‌های خرمای رقم برحی هنگام مصرف آب با شوری 5/2 دسی زیمنس بر متر، می‌تواند بر اساس 85 درصد نیاز آبی گیاه انجام شود. مقایسه توابع تولید آب - شوری - عملکرد ماده خشک نشان داد که در دوره رشد رویشی خرمای رقم برحی، معادله درجه دوم دارای دقت بیشتری در برآورد عملکرد ماده خشک بود. تمام معادلات به جز معادله درجه دوم، میزان ماده خشک اندام هوایی را کمتر از میزان واقعی برآورد نمودند.

Keywords

• آب شور
• آبیاری
• اندام هوایی
• کم آبیاری
• مدل سازی