Jilvah-i hunar (Sep 2023)
تحلیل روایی طراحی سنتی فرش «بشریت» عیسی بهادری از منظر رمزگان پنجگانه رولان بارت
Abstract
طراحی سنتی، هنر طراحی نقوش اسلیمی و ختایی بر روی قوسهای حلزونی و افشان بر اساس تعادل و انرژی بصری است. در این نقوش، دو وجه صورت و معنا جایگاهی توامان دارند که از این منظر، میتوان آن‌ها را هم‌چون واژگانی در نظر گرفت که با هدف روایتمندی در محورهای هم‌نشینی و جانشینیِ معناداری حضور یافتهاند. توجه بر بُعد معنایی نقوش، ترفیع جایگاه آن‌ها را از صور تزیینی به صور روایتمند و معناآفرین موجب میگردد که مغفولماندن این مهم در بستر پژوهشیِ هنر طراحی سنتی ایران بر ضرورت بررسی آن میافزاید. شناخت و تحلیل این ویژگی به اتخاذ رویکردی منطبق با مباحث تحلیل روایت هم‌چون رمزگان روایی رولان بارت منوط میشود که بر مبنای روابط شبکهای رمزگانهای هرمنوتیک، کنشی، معنایی، نمادین و فرهنگی محوریت یافته است. از همینرو، مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی به مطالعه موردیِ هنر طراحی سنتی در فرش «بشریت» میپردازد و عناصر بصری آن را از منظر روایتمندی، با طرح این پرسش که: رهیافتهای معنازایانه نقوش در روایت فرش«بشریت» بر اساس رمزگان روایی بارت کدامند؟ مورد مطالعه قرار میدهد. توجه بر روابط معناآفرین عناصر بصری حاکی از آن است که نقوش اسلیمی و ختایی با خاستگاه معناییِ ایران باستان و باورهای اسلامی به بازنمایی داستان آفرینش از هبوط تا زایش و تداوم نسل بشریت پرداختهاند. در این راستا، پیکرهای مرد، زن و کودک در پیوند با یک‌دیگر از سویی و در ارتباط با نقوش حیوانی از سویی دیگر بر مواردی هم‌چون کنش محافظت، کمالیافتگی و نمادپردازیهای جنسیتی که در مولفههای اصلی بشریت و تداوم نسل به اشتراک رسیدهاند، اشاره دارند.
Keywords
