Poradnik Językowy (Apr 2023)
O przydatności Historii filozofii po góralsku Józefa Tischnera jako źródła poznania gwary i kultury podhalańskiej
Abstract
Celem artykułu jest ukazanie, na ile Historia filozofii po góralsku Józefa Tischnera stanowi atrakcyjne poznawczo źródło poznania gwary i kultury podhalańskiej, a także jakie ewentualne zagrożenia czy trudności mogą się wiązać z wykorzystywaniem dzieła w tym charakterze. Autor rozpoczyna swoje rozważania od rozważenia takich cech badanego utworu jak apokryficzność i baśniowość, po czym ukazuje go w trzech różnych płaszczyznach. W perspektywie językoznawczej zwraca uwagę na charakterystyczne dla pracy cechy gwarowe w zakresie fonetyki, fleksji, składni, słowotwórstwa, leksyki i frazeologii. W ujęciu kulturoznawczym poświęca uwagę obyczajom i tradycjom podhalańskim, a także daniom kuchni regionalnej, które znalazły miejsce w poszczególnych gawędach. W części rozważań poświęconych w większej mierze filozofii autor wskazuje charakterystyczne cechy światopoglądu góralskiego, które ujmuje w swoim utworze Tischner, a także poddaje analizie słowotwórczej i semantycznej wybrane neologizmy i neosemantyzmy, które posłużyły autorowi gawęd do wzbogacenia mowy górali o terminologię filozoficzną.
