İlahiyat Tetkikleri Dergisi (Dec 2019)
Murat Ak. Şair ve Peygamber Naʻt Geleneğinde Hz. Peygamber İmgesi. İstanbul: KETEBE Yayınları / Publishing, 2018
Abstract
Edebî türler bağlamında Hz. Peygamber; doğumu (mevlid), mucizeleri (miʻrâciyye), fazileti (fazîletnâme), risâleti (bi’setnâme), savaşları (gazavât), sözleri (kırk, yüz, bin hadîs), fizikî ve ahlakî yönleriyle şemâili (şemâil, hilye), isimleri-sıfatları (esmâ-i nebî, evsâf-ı nebî), nesebi (neseb-i şerîf), vefatı (vefât-ı nebî) kısacası hayatının (siyer/sîre) tüm yönleri mensûr, manzûm, manzûm-mensûr gibi tarzlarla çeşitli şekillerde ele alınmıştır. Bunların dışında ilk dönem ürünlerinden itibaren Türk İslam Edebiyatında O’nu övmek maksadıyla hemen her şair tarafından kaleme alınan naʻtların nitelik ve nicelik itibariyle Hz. Peygamber ile ilgili edebî türler içerisinde ayrı bir yeri bulunmaktadır. Bu türün özellikle nicelik bakımından ön plana çıkmasında; Hz. Peygamber’e duyulan derin sevginin tezahür etmesinin yanı sıra İslâmî telîf tertibinde kitaplara besmele ve hamdelenin yanı sıra salvele ile başlanması, dîvân ya da mesnevîlere tevhîd ve münâcâttan sonra naʻt ile devam edilmesi geleneği de etki etmiştir. Hatta edebî eser özelinde her şair naʻt yazmaya çalıştığı gibi tertip ettikleri eserlerini sadece naʻtlardan oluşturan (dîvân-ı nuʻût) şairler de mevcuttur. Ayrıca farklı şairlerin gerek dinî gerekse de tasavvufî biçim ve muhtevayla kaleme aldıkları naʻtların derlenerek naʻt mecmualarının oluşturulduğu da görülmektedir. Tanıtmaya ve değerlendirmeye temel alınan eserin de hareket merkezini bu mecmualarda yer alan naʻtlar oluşturmaktadır. Tasavvuf düşüncesindeki Hz. Peygamber telakkisinin/tasavvururun Türk İslam toplumuna, kültürüne özelde ise naʻtlara etkisinin ve kaynaklığının yansımasını hedef alan çalışma; varlık, bilgi ve ahlak konuları ekseninde naʻt yazarlarının, metinlerini oluştururken temellerine bu düşünceden neleri koyduklarını ilmî veriler ışığında ve örnekler eşliğinde ele almaktadır.
Keywords
