Eskiyeni (Sep 2022)
Kur’ân-ı Kerîm’de ‘Bel’ Edatının İçerdiği Manalar ve Türkçeye Çeviri Problemi
Abstract
Dil sürekli değişen ve gelişen bir yapıdır. Dilde varlığını sürdüren her lafzın taşıdığı bir mana ve değer vardır. Bu manalar, lafızların ilişki kurduğu diğer kavramlarla zenginleşir. Arap dilinin ve Kur’ân-ı Kerîm’in en önemli dil özelliklerinde biri de çok anlamlılıktır. Çok anlamlı lafızların ifade ettiği manalar siyak ve sibakın delaletiyle tespit edilmeye çalışılır. Dilin yapısı gereği çok anlamlı lafızlar birbirine yakın manalar ifade ettikleri gibi birbirine zıt anlamları da içermektedir. Bu anlamlardan hangisinin tercih edileceği karinelerle belirlenir. Kur’ân-ı Kerîm’in anlaşılmasında ve tercümeler yoluyla Arapça dışında başka dillere aktarılmasında çok anlamlı lafızların ifade ettikleri manaları bağlamına göre belirlemek büyük önem arz etmektedir. Bu özellik, kelime türlerinden isim ve fiilde olduğu gibi edatlarda da vardır. Edatlar, cümleyi oluşturan ana unsurlar ya da metni oluşturan cümleler arasında anlam ilişki kurarak metni inşa etmeyi kolaylaştırırlar. Arap dilinde ve Kur’ân-ı Kerîm’de kullanılan edatların kullanımı ve taşıdıkları anlam zenginliğiyle ilgili erken dönemlerden itibaren çok derinlikli çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalar gramer eserlerinde, tefsirlerde, fıkıh usûlü eserlerinde dağınık olarak yapıldığı gibi sadece edatları konu edinen eserlerin yanı sıra sadece bir edattan bahseden çalışmalar da yapılmıştır. Tercüme çalışmaları açısından bakıldığında kaynak dildeki lafızların cümledeki konumlarına göre taşıdıkları manaları doğru tespit ederek hedef dildeki doğru karşılığını bulmak, tercümenin sıhhati açısından kaçınılmazdır. Bu başarılamadığı zaman kaynak dildeki metnin anlamı hedef dile aktarılırken ya buharlaşacak ya da esas metnin sahibinin kastetmediği anlamlar hedef dile aktarılacaktır. Bu durum kaynak metnin yanlış anlaşılmasına sebep olacağı gibi hedef dilin okurları açısından da içinden çıkılması zor anlam kargaşasına sebep olacaktır. Bu çalışma, Arap dilinde ve Kur’ân’ı Kerîm’de çokça kullanılan ve Allah Teâlâ’nın muradının anlaşılmasında önemli roller üstlenen “/بلBel” edatının kullanımını ve ifade ettiği manaları inceledikten sonra, bu manaların Türkçeye çevirisindeki problemler seçilen bazı meâller üzerinden tetkik edilecektir.
Keywords
