Turcology Research (May 2024)
Budist Kişilikler Üzerine Eski Uygurca Fragmanlar
Abstract
Budizm; tarihi, edebiyatı, uygulamaları, ekolleri, gelenek ve mefhumlarıyla Hindistan kökenli felsefi inanış sistemleri arasında önemli bir yere sahiptir. Ortaya çıkmasını takip eden süre boyunca Hindistan’daki siyasi oluşumlar tarafından uzun bir süre desteklenmiş olan Budizm, yazınsal kaynaklarını oluşturmaya başlamış ve böylece inanırları tarafından Buddha öğretisinin temelleri kayda geçirilmiştir. Milat sıralarına yaklaşıldıkça siyasi oluşumlardan beklediği desteği bulamayan Budizm, Asya’nın içlerine, doğusuna ve güneyine doğru yayılmıştır. Bunlar arasında Orta Asya ve İpek Yolu güzergâhı Budizm için önemli bir yayılma alanı olmuştur. Budizm, bu bölgedeki yerel inanışların etkisi altında yeni felsefi yorumlar geliştirmiş ve zamanla Budizm içerisindeki mevcut ekollere ilaveten yeni alt ekoller de ortaya çıkmıştır. Bu alt ekollerin bir kısmı yalnızca yazınsal kaynaklar itibarıyla Sanskritçe temellere dayanmaktadır. Bunlar daha evvelki ekollerden bir bakıma farklılık arz eden dinî kabulleri, ruhani liderleri, kozmolojisi ve mitolojisiyle Budizm’in tarihsel gelişim sürecinde taraftar bulmuştur. Tarihî ve efsanevi kişiliklerle örülü Budizm, Uygurlar arasında da kendine inanır bulmuş ve Budizm’in kutsal metinleri bu dile çevrilmiştir. Bu bağlamda yazı, konusunu muhtelif Budist kişiliklerden alan, bugüne kadar neşredilmemiş ve hangi metne ait olduğu belirlenememiş Eski Uygurca dokuz fragmanın filolojik neşri üzerinedir. Çalışmada ele alınan fragmanlar bugün Berlin Turfan Koleksiyonu’nda saklanmaktadır ve arşiv numaraları şöyledir: Mainz 261 (T III M 239/501), Mainz 267 (T II 852), Mainz 366 (T III M 239/505), Mainz 856 (T II D 29), U 2502 (T II S / T II 634), U 3525 (o. F.), U 5074 (T III M 131; T III M 131.501), U 5113 (o. F.) ve U 5158 (o. F.). Bu yazı, bahsi geçen fragmanların yazı çevirimini, harf çevirisini, aktarımını, açıklamalarını, dizin ve sözlüğünü içermektedir.
Keywords
