مجله دانشکده پزشکی اصفهان (Dec 2013)
بررسی تئوری‌های اخلاقی پایه و اصول اخلاق پزشکی
Abstract
مقدمه: تئوری‌های اخلاقی پایه، زیربناها و اندیشه‌های پایدار فلسفی است که مبدأ شکل‌گیری اصول اخلاقی ثابت می‌گردد. با توجه به تأثیرگذاری اخلاق بر تصمیم‌گیری‌های پزشکی، بررسی این مبانی به منظور تدوین اصول اخلاق پزشکی ضرورت می‌یابد. هدف این مطالعه، تعیین چارچوبی برای ارایه‌ی اصول اخلاقی کاربردی در پزشکی است. روش‌ها: این پژوهش بر اساس مطالعه و تحقیق در منابع فلسفی، اخلاقی، فقهی و تفسیری صاحب‌نظران مسلمان و منابع فلسفی- اخلاقی غرب انجام شده است. در این بررسی، دیدگاه‌های موجود و قابل انطباق بر اخلاق پزشکی، تبیین، توصیف و مورد تحلیل محتوایی قرار گرفته است. یافته‌ها: با مقایسه و جمع‌بندی داده‌های به دست آمده از مطالعه‌ی منابع اسلامی و غربی درباره‌ی مبانی و تئوری‌های اخلاقی پایه، بر اساس دیدگاه غربی چهار اصل اخلاقی «سود رسانی»، «ضرر نرساندن»، «خود مختاری» و «عدالت» به دست می‌آید که در تصمیم‌گیری‌های پزشکی، ملاک عمل قرار می‌گیرد و بر اساس دیدگاه اسلامی، هشت اصل اخلاقی «توکل»، «تقوا»، «تکریم و کرامت بیماران»، «جلب منفعت»، «دفع ضرر محتمل»، «اختیار»، «عدالت» و «احسان»، حاصل گردید که برخی از این اصول، تأثیرگذار در تصمیم‌گیری و برخی ملاک هر گونه اقدام پزشکی واقع می‌شود. نتیجه‌گیری: بین اصول اخلاق پزشکی از دیدگاه اسلامی و غیر اسلامی (غربی) از «از نظر مبنا» و «از نظر محتوا» تفاوت اساسی وجود دارد. در این مقاله این تفاوت‌ها مورد توجه و تفسیر و تحلیل قرار گرفت. بنابراین لازم است در کشورهای اسلامی اصول اخلاقی برگرفته از جهان بینی، فقه و فلسفه‌ی اسلامی تدوین و در مراکز پزشکی به کار رود. همان‌طور که در کشورهای غربی تا کنون بر اساس تئوری‌های اخلاقی فلسفی، اصولی کاربردی اتخاذ شده است و در مراکز پزشکی آنان به کار می‌رود.
